18th Chapter 52nd Sloka

विविक्तसेवी लघ्वाशी यतवाक्कायमानसः ।

ध्यानयोगपरो नित्यं वैराग्यं समुपाश्रितः ॥ १८.५२ ॥

 

viviktasevī laghvāśī yatavākkāyamānasaḥ|

dhyānayogaparo nityaṃ vairāgyaṃ samupāśritaḥ || 18.52 ||

 

विविक्तसेवी ^1/1 लघ्वाशी ^1/1 यतवाक्कायमानसः ^1/1।

ध्यानयोगपरः ^1/1 नित्यम् ⁰ वैराग्यम् ^2/1 समुपाश्रितः ^1/1॥ १८.५२ ॥

 

 

·       विविक्तसेवी [viviktasevī] = who lives in a quiet place = विविक्तसेविन् (m.) + adj. to (युक्तः in the 51^st verse) 1/1

·       लघ्वाशी [laghvāśī] = who eats lightly = लघ्वाशिन् (m.) + adj. to (युक्तः in the 51^st verse) 1/1

o   लघु + अश् (9P) to eat + णिनिँ (कर्तरि)

·       यतवाक्कायमानसः [yatavākkāyamānasaḥ] = whose speech, body and mind are mastered = यत-वाक्-काय-मानस (m.) + adj. to (युक्तः in the 51^st verse) 1/1

·       ध्यानयोगपरः [dhyānayogaparaḥ] = who is always committed to contemplation = ध्यानयोगपर (m.) + adj. to (युक्तः in the 51^st verse) 1/1

·       नित्यम् [nityam] = always = अव्ययम्

·       वैराग्यम् [vairāgyam] = freedom from longing = वैराग्य (n.) + कर्मणि to समुपाश्रितः 2/1

·       समुपाश्रितः [samupāśritaḥ] = who has completely resorted to = समुपाश्रित (m.) + कर्तरि to (भवति) 1/1

o   सम् + उप + आङ् + श्रि + क्त (कर्तरि)

 

… who lives in a quiet place, who eats lightly, whose speech, body and mind are mastered, who is always committed to contemplation, who has completely resorted to freedom from longing …

 

 

Sentence 1:

विविक्तसेवी ^1/1 लघ्वाशी ^1/1 यतवाक्कायमानसः ^1/1 नित्यम् ⁰ ध्यानयोगपरः ^1/1 वैराग्यम् ^2/1 समुपाश्रितः ^1/1॥

… who lives in a quiet place (विविक्तसेवी ^1/1), who eats lightly (लघ्वाशी ^1/1), whose speech, body and mind are mastered (यतवाक्कायमानसः ^1/1), who is always (नित्यम् ⁰) committed to contemplation (ध्यानयोगपरः ^1/1), who has completely resorted (समुपाश्रितः ^1/1) to freedom from longing (वैराग्यम् ^2/1) …

 

 

विविक्तसेवी ^1/1 अरण्यनदीपुलिनगिरिगुहादीन् विविक्तान् देशान् सेवितुं शीलम् अस्य इति विविक्तसेवी, लघ्वाशी ^1/1 लघ्वशनशीलः — विविक्तसेवालघ्वशनयोः निद्रादिदोषनिवर्तकत्वेन चित्तप्रसादहेतुत्वात् ग्रहणम् ; यतवाक्कायमानसः ^1/1 वाक् च कायश्च मानसं च यतानि संयतानि यस्य ज्ञाननिष्ठस्य सः ज्ञाननिष्ठः यतिः यतवाक्कायमानसः स्यात् । एवम् उपरतसर्वकरणः सन् ध्यानयोगपरः ^1/1 ध्यानम् आत्मस्वरूपचिन्तनम् , योगः आत्मविषये एकाग्रीकरणम् तौ परत्वेन कर्तव्यौ यस्य सः ध्यानयोगपरः नित्यम् ⁰ नित्यग्रहणं मन्त्रजपाद्यन्यकर्तव्याभावप्रदर्शनार्थम् , वैराग्यम् ^2/1 विरागस्य भावः दृष्टादृष्टेषु विषयेषु वैतृष्ण्यं समुपाश्रितः ^1/1 सम्यक् उपाश्रितः नित्यमेव इत्यर्थः ॥ १८.५२ ॥