2nd Chapter 71st Sloka

विहाय कामान् यः सर्वान् पुमांश्चरति निस्पृहः ।

निर्ममो निरहङ्कारः स शान्तिमधिगच्छति ॥२.७१॥

vihāya kāmān yaḥ sarvān pumāṃścarati nispṛhaḥ |

nirmamo nirahaṅkāraḥ sa śāntimadhigacchati ||2.71||

विहाय ⁰ कामान् ^2/3 यः ^1/1 सर्वान् ^2/3 पुमान् ^1/1 चरति ^III/1 निस्पृहः ^1/1 ।

निर्ममः ^1/1 निरहङ्कारः ^1/1 सः ^1/1 शान्तिम् ^2/1 अधिगच्छति ^III/1 ॥२.७१॥

·         विहाय [vihāya] = having given up = अव्ययम्

o   वि + हा त्यागे (3P) to give up + ल्यप्

·         कामान् [kāmān] = desire = काम (m.) + कर्मणि to विहाय 2/3

·         यः [yaḥ] = the one who = यद् (pron. m.) + 1/1

·         सर्वान् [sarvān] = all = सर्व (pron. m.) + adj. to कामान् 2/3

·         पुमान् [pumān] = a person = पुंस् (m.) + कर्तरि to चरति 1/1

·         चरति [carati] = moves = चर् (1P) to move + लट्/कर्तरि/III/1

·         निस्पृहः [nispṛhaḥ] = devoid of longing = निस्पृह (m.) + adj. to पुमान् 1/1

·         निर्ममः [nirmamaḥ] = devoid of sense of ‘mine’ = निर्मम (m.) + adj. to पुमान् 1/1

·         निरहङ्कारः [nirahaṅkāraḥ] = devoid of sense of limited ‘I’ = निरहङ्कार (m.) + adj. to पुमान् 1/1

·         सः [saḥ] = he = तद् (pron. m.) + 1/1

·         शान्तिम् [śāntim] = peace = शान्ति (f.) + 2/1

·         अधिगच्छति [adhigacchati] = gains = अधि + गम् (1P) to gain + लट्/कर्तरि/III/1

Having given up all binding desires, the person who moves around devoid of longing without the sense of limited ‘I’ and ‘mine’, gains peace.

Sentence 1:

यः ^1/1 पुमान् ^1/1 सर्वान् ^2/3 कामान् ^2/3 विहाय ⁰ निस्पृहः ^1/1 निरहङ्कारः ^1/1 निर्ममः ^1/1 चरति ^III/1 ।

सः ^1/1 शान्तिम् ^2/1 अधिगच्छति ^III/1 ॥२.७१॥

Having given up (विहाय ⁰) all (सर्वान् ^2/3) binding desires (कामान् ^2/3), the person (पुमान् ^1/1) who (यः ^1/1) moves around (चरति ^III/1) devoid of longing (निस्पृहः ^1/1) without the sense of limited ‘I’ (निरहङ्कारः ^1/1) and ‘mine’ (निर्ममः ^1/1), gains (सः ^1/1 अधिगच्छति ^III/1) peace (शान्तिम् ^2/1).

यस्मात् ^5/1 एवम् ⁰ तस्मात् ^5/1 -

विहाय कामान्यः सर्वान्पुमांश्चरति निःस्पृहः।

निर्ममो निरहंकारः स शांतिमधिगच्छति।।2.71।।

(2.71) -- विहाय ⁰ परित्यज्य ⁰ कामान् ^2/3 यः ^1/1 संन्यासी ^1/1 पुमान् ^1/1 सर्वान् ^2/3 अशेषतः ⁰ कार्त्स्न्येन ⁰ चरति ^III/1, जीवन-मात्र-चेष्टा-शेषः ^1/1 पर्यटति ^1/1 इत्यर्थः ^1/1। निःस्पृहः ^1/1 शरीर-जीवन-मात्रे ^7/1 अपि ⁰ निर्गता ^1/1 स्पृहा ^1/1 यस्य ^6/1 सः ^1/1 निःस्पृहः ^1/1 सन् ^1/1, निर्ममः ^1/1 शरीर-जीवन-मात्र-आक्षिप्त-परिग्रहे ^7/1 अपि ⁰ मम ^6/1 इदम् ^1/1 इति ⁰ अभिनिवेश-वर्जितः ^1/1, निरहंकारः ^1/1 विद्यावत्त्व-आदि-निमित्त-आत्म-संभावना-रहितः ^1/1 इत्येतत् ^1/1 । सः ^1/1 एवंभूतः ^1/1 स्थितप्रज्ञः ^1/1 ब्रह्मवित् ^1/1 शान्तिम् ^2/1 सर्व-संसार-दुःख-उपरम-लक्षणाम् ^2/1 निर्वाण-आख्याम् ^2/1 अधिगच्छति ^III/1 प्राप्नोति ^III/1 ब्रह्मभूतः ^1/1 भवति ^III/1 इत्यर्थः ^1/1।।

कृत्स्नस्य भावः कार्त्स्न्यम्