क्लैब्यं मा स्म गमः पार्थ नैतत्त्वय्युपपद्यते ।
क्षुद्रं हृदयदौर्बल्यं त्यक्त्वोत्तिष्ठ परन्तप ॥२.३॥
klaibyaṃ mā sma gamaḥ pārtha naitattvayyupapadyate |
kṣudraṃ hṛdayadaurbalyaṃ tyaktvottiṣṭha parantapa ||2.3||
क्लैब्यम् 2/1 मा 0 स्म 0 गमः II/1 पार्थ S/1 न 0 एतत् 1/1 त्वयि 7/1 उपपद्यते III/1 ।
क्षुद्रम् 2/1 हृदयदौर्बल्यम् 2/1 त्यक्त्वा 0 उत्तिष्ठ II/1 परन्तप S/1 ॥२.३॥
Pārtha (Arjuna)! Do not yield to unmanliness. This does not befit you. The scorcher of enemies! Give up this lowly weakness of heart and get up.
Pārtha! (पार्थ S/1) Do not (मा 0 स्म 0) yield (गमः II/1) to unmanliness (क्लैब्यम् 2/1). This (एतत् 1/1) does not (न 0) befit (उपपद्यते III/1) you (त्वयि 7/1). The scorcher of enemies! (परन्तप S/1) Give up (त्यक्त्वा 0) this lowly (क्षुद्रम् 2/1) weakness of heart (हृदयदौर्बल्यम् 2/1) and get up (उत्तिष्ठ II/1).
· क्लैब्यम् [klaibyam] = unmanliness = क्लैब्य (n.) + कर्मणि to गमः 2/1
o क्लीबस्य भावः ।
o
क्लीब +
ष्यञ्
क्लैब् + य
क्लैब्य
· मा [mā] = do not = अव्ययम्
· स्म [sma] = indeed = अव्ययम्
· गमः [upāviśat] = gain = गम् to go + लुङ्/कर्तरि/II/1
o मा + लुङ् = negative imperative
o अडागमः is prohibited by 6.4.74 न माङ्योगे । ~ अट् लुङ्लङ्लृङ्क्षु
· पार्थ [pārtha] = O! Son of Pṛthā (Arjuna) = पार्थ (m.) + सम्बोधने 1/1
o पृथायाः अपत्यम् ।
o पृथा + अण्
पार्थ् + अ
पाथ
· न [na] = not = अव्ययम्
· एतत् [etat] = this = एतद् (pron. n.) + 1/1
· त्वयि [tvayi] = in you = युष्मद् (pron. m.) + अधिकरणे to उपपद्यते 7/1
· उपपद्यते [upapadyate] = is fit = उप + पद् (4A) to be fit + लट्/कर्तरि/III/1
· क्षुद्रम् [kṣudram] = lowly = क्षुद्र (n.) + adj. to हृदयदौर्बल्यम् 2/1
· हृदयदौर्बल्यम् [hṛdayadaurbalyam] = weekness of heart = हृदयदौर्बल्य (n.) + कर्मणि to त्यक्त्वा 2/1
o दुर्बलस्य भावः दौर्बल्यम् ।
o दुर्बल + ष्यञ्
दौर्बल् + य
दौर्बल्य
o हृदयस्य दौर्बल्यम् हृदयदौर्बल्यम् ।
· त्यक्त्वा [tyaktvā] = having given up = अव्ययम्
o त्यज् (1P) to give up + क्त्वा (having …ed)
· उत्तिष्ठ [uttiṣṭha] = stand up = उद् + स्था (1P) to stand up + लोट्/कर्तरि/II/1
· परन्तप [parantapa] = O! Vanquisher of enemies (Arjuna) = परन्तप (m.) + सम्बोधने 1/1
o परं तापयति इति परन्तपः ।
o पर + अम् + तप् to heat + णिच् + खच् 3.2.39 द्विषत्परयोस्तापेः । ~ खच्
अन्वयः
पार्थ S/1 क्लैब्यम् 2/1 मा 0 स्म 0 गमः II/1 ।
एतत् 1/1 त्वयि 7/1 न 0 उपपद्यते III/1 ।
परन्तप S/1 क्षुद्रम् 2/1 हृदयदौर्बल्यम् 2/1 त्यक्त्वा 0 उत्तिष्ठ II/1 ॥
Sentence 1:
पार्थ S/1 क्लैब्यम् 2/1 मा 0 स्म 0 गमः II/1 ।
O! Pārtha! (पार्थ S/1) Do not gain (मा 0 स्म 0 गमः II/1) unmanliness (क्लैब्यम् 2/1).
Sentence 2:
एतत् 1/1 त्वयि 7/1 न 0 उपपद्यते III/1 ।
This (एतत् 1/1) is not (न 0) fit (उपपद्यते III/1) in you (त्वयि 7/1) ।
Sentence 3:
परन्तप S/1 हृदयदौर्बल्यम् 2/1 क्षुद्रम् 2/1 त्यक्त्वा 0 उत्तिष्ठ II/1 ॥२.३॥
O! the vanquisher of enemies (परन्तप S/1) Give up (त्यक्त्वा 0) this lowly (क्षुद्रम् 2/1) weakness of heart (हृदयदौर्बल्यम् 2/1) and stand up (उत्तिष्ठ II/1).
