योगस्थः कुरु कर्माणि सङ्गं त्यक्त्वा धनञ्जय ।
सिद्ध्यसिद्ध्योः समो भूत्वा समत्वं योग उच्यते ॥२.४८॥
yogasthaḥ kuru karmāṇi saṅgaṃ
tyaktvā dhanañjaya |
siddhyasiddhyoḥ samo bhūtvā samatvaṃ
yoga ucyate ||2.48||
योगस्थः 1/1 कुरु II/1 कर्माणि 2/3 सङ्गम् 2/1 त्यक्त्वा 0 धनञ्जय 8/1 ।
सिद्ध्यसिद्ध्योः 7/2 समः 1/1 भूत्वा 0 समत्वम् 1/1 योगः 1/1 उच्यते III/1 ॥२.४८॥
·
योगस्थः [yogasthaḥ]
= the one who remains steadfast in yoga = योगस्थ (m.) + 1/1
·
कुरु [kuru] = do = कृ (8U) to do + लोट्/कर्तरि/II/1
·
कर्माणि [karmāṇi]
= actions to be done, duties = कर्मन् (n.) + 2/3
·
सङ्गम् [saṅgam]
= attachment = सङ्ग (m.) + 2/1
·
त्यक्त्वा [tyaktvā] = having given up = अव्ययम्
o
त्यज् (1P) to give up + क्त्वा (…ed)
·
धनञ्जय [Dhanañjaya]
= the one who conquer over the wealth (another name of Arjuna) = धनञ्जय (m.) + सम्बोधने 1/1
·
सिद्ध्यसिद्ध्योः
[siddhyasiddhyoḥ] = with reference to success and failure = सिद्ध्यसिद्धि (f.) + 7/2
o
सिद्धिः च असिद्धिः च सिद्ध्यसिद्धी
। इतरेतरद्वन्द्वसमासः
·
समः [samaḥ] =
the same = सम (m.) + 1/1
·
भूत्वा [bhūtvā]
= having been = अव्ययम्
o
भू (1P) to be + क्त्वा (…ed)
·
समत्वम् [samatvam]
= evenness of the mind = समत्व (n.) +
1/1
·
योगः [yogaḥ] =
yoga = योग (m.) + 1/1
·
उच्यते [ucyate] = is said = वच् (2P) to say + लट्/कर्मणि/III/1
O! Dhanañjaya! Remaining steadfast in yoga, perform
actions, abandoning attachment, remaining the same to success and failure
alike. This evenness of mind is called yoga.
Sentence 1:
धनञ्जय 8/1 सङ्गम् 2/1 त्यक्त्वा 0 सिद्ध्यसिद्ध्योः 7/2 समः 1/1 भूत्वा 0 योगस्थः 1/1 कर्माणि 2/3 कुरु II/1
धनञ्जय 8/1 (O! Dhanañjaya!) त्यक्त्वा 0 (giving up) सङ्गम् 2/1 (attachment), भूत्वा 0 (being) समः
1/1 (the same) सिद्ध्यसिद्ध्योः
7/2 (in success and failure), योगस्थः
1/1 (being steadfast in yoga) कुरु
II/1 (perform) कर्माणि 2/3 (actions to be
done).
Sentence 2:
समत्वम् 1/1 योगः 1/1 उच्यते III/1 ॥२.४८॥
समत्वम् 1/1 (The evenness) उच्यते III/1 (is called) योगः 1/1 (yoga)॥२.४८॥
यदि 0 कर्मफलप्रयुक्तेन 3/1 न 0 कर्तव्यं 1/1 कर्म 1/1, कथं 0 तर्हि 0 कर्तव्यम् 1/1 इति
0; उच्यते III/1 --
(2.48) – योगस्थः 1/1 सन् 1/1 कुरु II/1 कर्माणि 2/3 केवलम् 0 ईश्वरार्थम् 0; तत्र 0 अपि 0 'ईश्वरः 1/1 मे 6/1 तुष्यतु III/1' इति 0 सङ्गं 2/1 त्यक्त्वा 0 धनञ्जय 8/1। फलतृष्णाशून्येन 3/1 क्रियमाणे 7/1 कर्मणि 7/1 सत्त्वशुद्धिजा 1/1 ज्ञानप्राप्तिलक्षणा 1/1 सिद्धिः 1/1, तद्-विपर्ययजा 1/1 असिद्धिः 1/1, तयोः 7/2 सिद्ध्यसिद्ध्योः 7/2 अपि 0 समः 1/1 तुल्यः 1/1 भूत्वा 0 कुरु II/1 कर्माणि 2/3। कः 1/1 असौ 1/1 योगः 1/1 “यत्रस्थः कुरु” इति उक्तम् 1/1? इदम् 1/1 एव तत् 1/1 -- सिद्ध्यसिद्ध्योः 7/2 समत्वं 1/1 योगः 1/1 उच्यते
III/1।।
