3rd Chapter 23rd Sloka

यदि ह्यहं न वर्तेयं जातु कर्मण्यतन्द्रितः ।

मम वर्त्मानुवर्तन्ते मनुष्याः पार्थ सर्वशः ॥३.२३॥

yadi hyahaṃ na varteyaṃ jātu karmaṇyatandritaḥ |

mama vartmānuvartante manuṣyāḥ pārtha sarvaśaḥ ||3.23||

यदि ⁰ हि ⁰ अहम् ^1/1 न ⁰ वर्तेयम् ^I/1 जातु ⁰ कर्मणि ^7/1 अतन्द्रितः ^1/1 ।

मम ^6/1 वर्त्म ^2/1 अनुवर्तन्ते ^III/3 मनुष्याः ^1/3 पार्थ ^8/1 सर्वशः ⁰ ॥३.२३॥

·         यदि [yadi] = if = अव्ययम्

·         हि [hi] = because = अव्ययम्

·         अहम् [aham] = I = अस्मद् (pron. m.) + कर्तरि to वर्तेयम् 1/1

·         न [na] = not = अव्ययम्

·         वर्तेयम् [varteyam] = should do = वृत् to engage + विधिलिङ्/कर्तरि/I/1

o   वृत् + विधिलिङ्

वृत् + अम्

वृत् + यासुट् + अम्

वृत् + ईय् + अम्

वृत् + शप् + ईय् + अम्

वर्त् + अ + ईय् + अम्

·         जातु [jātu] = never = अव्ययम्

·         कर्मणि [karmaṇi] = in action = कर्मन् (n.) + अधिकरणे 7/1

·         अतन्द्रितः [atandritaḥ] = without being lazy = अतन्द्रित (m.) + adj. to अहम् 1/1

·         मम [mama] = for me = अस्मद् (pron. m.) + 6/1

·         वर्त्म [vartma] = track = वर्त्मन् (n.) + कर्मणि to अनुवर्तन्ते 2/1

·         अनुवर्तन्ते [anuvartante] = follow = अनु + वृत् to follow + लट्/कर्तरि/III/3

·         मनुष्याः [manuṣyāḥ] = people  = मनुष्य (m.) + कर्तरि to अनुवर्तन्ते 1/3

·         पार्थ [pārtha] = son of Pṛthā = पार्थ (m.) + सम्बोधने 1/1

·         सर्वशः [sarvaśaḥ] = in every way = अव्ययम्

Because, should I ever not engage myself in action, without being lazy, Oh! Pārtha, people would follow my example in every way.

Sentence 1:

यदि ⁰ हि ⁰ अहम् ^1/1 न ⁰ वर्तेयम् ^I/1 जातु ⁰ कर्मणि ^7/1 अतन्द्रितः ^1/1 ।

मम ^6/1 वर्त्म ^2/1 अनुवर्तन्ते ^III/3 मनुष्याः ^1/3 पार्थ ^8/1 सर्वशः ⁰ ॥३.२३॥

Because (हि ⁰), should I (यदि ⁰अहम् ^1/1) ever (जातु ⁰) not (न ⁰) engage myself (वर्तेयम् ^I/1) in action (कर्मणि ^7/1), without being lazy (अतन्द्रितः ^1/1), Oh! Pārtha (पार्थ ^8/1), people (मनुष्याः ^1/3) would follow (अनुवर्तन्ते ^III/3) my (मम ^6/1) example (वर्त्म ^2/1) in every way (सर्वशः ⁰).

।।3.23।। --

यदि ⁰ हि ⁰ पुनः ⁰ अहम् ^1/1 न ⁰ वर्तेयम् ^I/1 जातु ⁰ कदाचित् ⁰ कर्मणि ^7/1 अतन्द्रितः ^1/1 अनलसः ^1/1 सन् ^1/1 मम ^6/1 श्रेष्ठस्य ^6/1 सतः ^6/1 वर्त्म ^2/1 मार्गम् ^2/1 अनुवर्तन्ते ^III/3 मनुष्याः ^1/3 हे ⁰ पार्थ ^8/1, सर्वशः ⁰ सर्वप्रकारैः ^3/3॥