3rd Chapter 14th Sloka

अन्नाद्भवन्ति भूतानि पर्जन्यादन्नसम्भवः ।

यज्ञाद्भवति पर्जन्यो यज्ञः कर्मसमुद्भवः ॥३.१४॥

annādbhavanti bhūtāni parjanyādannasambhavaḥ |

yajñādbhavati parjanyo yajñaḥ karmasamudbhavaḥ ||3.14||

अन्नात् ^5/1 भवन्ति ^III/3 भूतानि ^1/3 पर्जन्यात् ^5/1 अन्नसम्भवः ^1/1 ।

यज्ञात् ^5/1 भवति ^III/1 पर्जन्यः ^1/1 यज्ञः ^1/1 कर्मसमुद्भवः ^1/1 ॥३.१४॥

·         अन्नात् [ātmakāraṇāt] = from food = अन्न (n.) + अपादाने (जनिकर्तुः प्रकृतिः) or हेतौ 5/1

·         भवन्ति [bhavanti] = are born = भू to be+ लट्/कर्तरि/III/3

·         भूतानि [bhūtāni] = living beings = भूत (n.) + 1/3

·         पर्जन्यात् [parjanyāt] = from rain = र्जन्य (m.) + अपादाने (जनिकर्तुः प्रकृतिः) or हेतौ 5/1

·         अन्नसम्भवः [annasambhavaḥ] = coming into being of food = अन्नसम्भव (m.) + 1/1

o   अन्नस्य सम्भवः अन्नसम्भवः (6T)

·         यज्ञात् [yajñāt] = from yajña = यज्ञ (m.) + अपादाने (जनिकर्तुः प्रकृतिः) or हेतौ 5/1

·         भवति [bhavati] = is born = भू to be+ लट्/कर्तरि/III/1

·         पर्जन्यः [parjanyaḥ] = rain = पर्जन्य (m.) + 1/1

·         यज्ञः [yajñaḥ] = yajña = यज्ञ (m.) + 1/1

·         कर्मसमुद्भवः [karmasamudbhavaḥ] = born of action = कर्मसमुद्भव (m.) + 1/1

o   कर्म समुद्भवः यस्य सः (116B) ।

o   सम् + उद् + भू सत्तायाम् to be born + अप् (भावे)

Living beings are born of food; food is born of rain; rain is born of yajña (puṇya); and yajña (puṇya) is born of action.

Sentence 1:

अन्नात् ^5/1 भूतानि ^1/3 भवन्ति ^III/3

Living beings (भूतानि ^1/3) are born (भवन्ति ^III/3) of food (अन्नात् ^5/1).

Sentence 2:

पर्जन्यात् ^5/1अन्नसम्भवः ^1/1।

Food is born (अन्नसम्भवः ^1/1) of rain (पर्जन्यात् ^5/1).

Sentence 3:

यज्ञात् ^5/1 पर्जन्यः ^1/1 भवति ^III/1

Rain (पर्जन्यः ^1/1) is born (भवति ^III/1) of yajña (यज्ञात् ^5/1) (puṇya).

Sentence 4:

यज्ञः ^1/1 कर्मसमुद्भवः ^1/1 ॥३.१४॥

Yajña (यज्ञः ^1/1) (puṇya) is born of action (कर्मसमुद्भवः ^1/1).

इतः ⁰ (अस्मात् ^H5/1) च ⁰ अधिकृतेन ^3/1 (पुरुषेण ^3/1) कर्म ^1/1 कर्तव्यम् ^1/1 । जगत्-चक्र-प्रवृत्ति-हेतुः ^1/1 हि ⁰ कर्म ^1/1 । कथम् ⁰ इति ⁰ उच्यते ^III/1 --

अन्नात् ^5/1 भवन्ति ^III/3 भूतानि ^1/3 पर्जन्यात् ^5/1 अन्नसम्भवः ^1/1 ।

यज्ञात् ^5/1 भवति ^III/1 पर्जन्यः ^1/1 यज्ञः ^1/1 कर्मसमुद्भवः ^1/1 ॥३.१४॥

अन्नात् ^5/1 भुक्तात् ^5/1 लोहित-रेतः-परिणतात् ^5/1 प्रत्यक्षम् ⁰ भवन्ति ^III/3 जायन्ते ^III/3 भूतानि ^1/3। पर्जन्यात् ^5/1 वृष्टेः ^5/1 अन्नस्य ^6/1 संभवः ^1/1 अन्नसंभवः ^1/1। यज्ञात् ^5/1 भवति ^III/1 पर्जन्यः ^1/1, 'अग्नौ ^7/1 प्रास्ताहुतिः ^1/1 सम्यक् ⁰ आदित्यम् ^2/1 उपतिष्ठते ^III/1। आदित्यात् ^5/1 जायते ^III/1 वृष्टिः ^5/1, वृष्टेः ^5/1 अन्नम् ^1/1, ततः ⁰ प्रजाः ^1/3 (मनु० 3.76)' इति स्मृतेः ^5/1। यज्ञः ^1/1 अपूर्वम् ^1/1। सः ^1/1 च ⁰ यज्ञः ^1/1 कर्मसमुद्भवः ^1/1 ऋत्विक्-यजमानयोः ^6/2 च ⁰ व्यापारः ^1/1 कर्म ^1/1, तत् ^1/1 समुद्भवः ^1/1 यस्य ^6/1 यज्ञस्य ^6/1 अपूर्वस्य ^6/1 सः ^1/1 यज्ञः ^1/1 कर्मसमुद्भवः ^1/1 (116B)॥