1st Chapter 2nd Sloka

सञ्जय उवाच ।

दृष्ट्वा तु पाण्डवानीकं व्यूढं दुर्योधनस्तदा ।

आचार्यमुपसङ्गम्य राजा वचनमब्रवीत् ॥१-२॥

sañjaya uvāca|

dṛṣṭvā tu pāṇḍavānīkaṃ vyūḍhaṃ duryodhanastadā|

ācāryamupasaṅgamya rājā vacanamabravīt|| 1-2||

Sañjaya said:

Then, seeing the army of the Pāṇḍavas in battle formation, King Duryodhana approaching his teacher, Droṇa, spoke these words.

[पदच्छेदः]

सञ्जयः ^1/1 उवाच ^III/1 ।

दृष्ट्वा ⁰ तु ⁰ पाण्डवानीकम् ^2/1 व्यूढम् ^2/1 दुर्योधनः ^1/1 तदा ⁰।

आचार्यम् ^2/1 उपसङ्गम्य ⁰ राजा ^1/1 वचनम् ^2/1 अब्रवीत् ^III/1॥

[अन्वयः]

सञ्जयः ^1/1 उवाच ^III/1 ।

तदा ⁰ तु ⁰ व्यूढम् ^2/1 पाण्डवानीकम् ^2/1 दृष्ट्वा ⁰ राजा ^1/1 आचार्यम् ^2/1 उपसङ्गम्य ⁰ दुर्योधनः ^1/1 वचनम् ^2/1 अब्रवीत् ^III/1॥

Sañjaya (सञ्जयः ^1/1) said (उवाच ^III/1):

Then (तदा ⁰ तु ⁰), seeing (दृष्ट्वा ⁰) the army of the Pāṇḍavas (पाण्डवानीकम् ^2/1) in battle formation (व्यूढम् ^2/1), King (राजा ^1/1) Duryodhana (दुर्योधनः ^1/1) approaching (उपसङ्गम्य ⁰) his teacher, Droṇa (आचार्यम् ^2/1), spoke (अब्रवीत् ^III/1) these words (वचनम् ^2/1).

·         सञ्जयः [sañjayaḥ] = Sañjaya = सञ्जय (m.) + कर्तरि to उवाच 1/1  

·         उवाच [uvāca] = said = वच् (2P) to say + लिट्/कर्तरि/III/1

·         दृष्ट्वा [dṛṣṭvā] = having seen = अव्ययम्

o   दृश् (1P) to see + क्त्वा (having … ed)

·         तु [tu] = but = अव्ययम्

·         पाण्डवानीकम् [pāṇḍavānīkam] = army of the Pāṇḍavas = पाण्डवानीक m./n. + कर्मणि to दृष्ट्वा 2/1

o   पाण्डवानाम् (of the Pāṇḍavas) अनीकः/अनीकम् (army) । 6T

·         व्यूढम् [vyūḍham] = formed = व्यूढ m./n. + adj. to पाण्डवानीकम् 2/1

o   वि + ऊह् to arrange army + क्त (कर्मणि भूते)

·         दुर्योधनः [duryodhanaḥ] = Duryodhana = दुर्योधन (m.) + कर्तरि to अब्रवीत् 1/1

·         तदा [tadā] = then = अव्ययम्

o   तद् (that) + दा (time)

·         आचार्यम् [ācāryam] = teacher (Droṇa) = आचार्य (m.) + कर्मणि to उपसङ्गम्य 2/1

·         उपसङ्गम्य [upasaṅgamya] = having approached = अव्ययम्

o   उप + सम् + गम् to approach + ल्यप्

6.4.37 अनुदात्तोपदेशवनतितनोत्यादीनामनुनासिकलोपो झलि क्ङिति ।

6.4.38 वा ल्यपि ।

·         राजा [rājā] = the king = राजन् (m.) + adj. to दुर्योधनः 1/1

·         वचनम् [vacanam] = word = वचन (n.) + कर्मणि to अब्रवीत् 2/1

·         अब्रवीत् [abravīt] = spoke = ब्रूञ् (2U) to speak+ लङ्/कर्तरि/III/1

॥ १-२॥

Sentence 1:

सञ्जयः ^1/1 उवाच ^III/1 । Sañjaya said.

Sentence 2:

Main sentence:

राजा ^1/1 दुर्योधनः ^1/1 वचनम् ^2/1 अब्रवीत् ^III/1। The king (राजा ^1/1) Duryodhana (दुर्योधनः ^1/1) spoke (अब्रवीत् ^III/1) those words (वचनम् ^2/1).

Previous action #1 :

तदा ⁰ तु ⁰ पाण्डवानीकम् ^2/1 व्यूढम् ^2/1 दृष्ट्वा ⁰ ।

But (तु ⁰) then (तदा ⁰) having seen (दृष्ट्वा ⁰) the army of Pāṇḍavas (पाण्डवानीकम् ^2/1) formed in the array (व्यूढम् ^2/1)

Previous action #2 :                    

आचार्यम् ^2/1 उपसङ्गम्य ⁰ ।

having approached (उपसङ्गम्य ⁰) the teacher, Doroṇa (आचार्यम् ^2/1)