1st Chapter 16th Sloka

अनन्तविजयं राजा कुन्तीपुत्रो युधिष्ठिरः ।

नकुलः सहदेवश्च सुघोषमणिपुष्पकौ ॥१-१६॥

anantavijayaṃ rājā kuntīputro yudhiṣṭhiraḥ |

nakulaḥ sahadevaśca sughoṣamaṇipuṣpakau ||1-16||

 

अनन्तविजयम् ^2/1 राजा ^1/1 कुन्तीपुत्रः ^1/1 युधिष्ठिरः ^1/1 ।

नकुलः ^1/1 सहदेवः ^1/1 च ⁰ सुघोषमणिपुष्पकौ ^2/2 ॥१-१६॥

                                                                             

·       अनन्तविजयम् [anantavijayam] = Anantavijayam  (name of conch of Yudhiṣṭhiraḥ) = अनन्तविजय + कर्मणि of [दध्मौ] 2/1

o   अनन्ताः (limitless) विजयाः (victory) यस्य (of which) सः अनन्तविजयः । बहुव्रीहिसमासः ।

·       राजा [rājā] = king = राजन् + adj. to युधिष्ठिरः 1/1

·       कुन्तीपुत्रः [kuntīputraḥ] = son of Kuntī = कुन्तीपुत्र + adj. to युधिष्ठिरः 1/1

o   कुन्त्याः पुत्रः कुन्तीपुत्रः । षष्ठीतत्पुरुषसमासः ।

·       युधिष्ठिरः [yudhiṣṭhiraḥ] = Yudhiṣṭhiraḥ = युधिष्ठिर + कर्तरि of [दध्मौ] 1/1

o   युधि (in the battle) स्थिरः (firm) इति युधिष्ठिरः । सप्तमीतत्पुरुषसमासः ।

अलुक् of विभक्ति by 6.3.9 हलदन्तात्सप्तम्याः संज्ञायाम् ।

·       नकुलः [nakulaḥ] = Nakula = नकुल + कर्तरि of [दध्मतुः blew] 1/1

·       सहदेवः [sahadevaḥ] = Sahadeva = सहदेव + कर्तरि of [दध्मतुः blew] 1/1

·       च [ca] = and = अव्ययम्

·       सुघोषमणिपुष्पकौ [sughoṣamaṇipuṣpakau] = Sughoṣa and Maṇipuṣpaka (names of conches of Nakula and Sahadeva) = सुघोषमणिपुष्पक + कर्मणि of [प्रदध्मतुः] 2/1

o   सुघोषः च मणिपुष्पकः च सुघोषमणिपुष्पकौ । इतरेतरद्वन्द्वसमासः ।

॥१-१६॥

 

King Yudhiṣṭhira, the son of Kuntī, blew Anantavijaya and Nakula and Sahadeva blew Sughoṣa and Maṇipuṣpaka.

 

King (राजा ^1/1) Yudhiṣṭhira (युधिष्ठिरः ^1/1), the son of Kuntī (कुन्तीपुत्रः ^1/1), blew Anantavijaya (अनन्तविजयम् ^2/1) and Nakula (नकुलः ^1/1) and (च ⁰) Sahadeva (सहदेवः ^1/1) blew Sughoṣa and Maṇipuṣpaka (सुघोषमणिपुष्पकौ ^2/2).

 

Sentence 1:

राजा ^1/1 कुन्तीपुत्रः ^1/1 युधिष्ठिरः ^1/1  अनन्तविजयम् ^2/1 [दध्मौ ^III/1]

Yudhiṣṭhiraḥ [blew his conch,] Anantavijaya.

 

Sentence 2:

नकुलः ^1/1 सहदेवः ^1/1 च ⁰ सुघोषमणिपुष्पकौ ^2/2  [दध्मतुः ^III/2]

Nakula and Sahadeva [blew their conch,] Sughoṣa and Maṇipuṣpaka.

॥१-१६॥