3rd Chapter 1st Sloka

अर्जुन उवाच ।

ज्यायसी चेत् कर्मणस्ते मता बुद्धिर्जनार्दन ।

तत्किं कर्मणि घोरे मां नियोजयसि केशव ॥३.१॥

arjuna uvāca |

jyāyasī cet karmaṇaste matā buddhirjanārdana |

tatkiṃ karmaṇi ghore māṃ niyojayasi keśava ||3.1||

अर्जुनः ^1/1 उवाच ^III/1 ।

ज्यायसी ^1/1 चेत् ⁰ कर्मणः ^5/1 ते ^6/1 मता ^1/1 बुद्धिः ^1/1 जनार्दन ^8/1 ।

तत् ⁰ किम् ⁰ कर्मणि ^7/1 घोरे ^7/1 माम् ^2/1 नियोजयसि ^II/1 केशव ^8/1 ॥३.१॥

·         अर्जुनः [arjunaḥ] = Arjuna = अर्जुन (m.) + कर्तरि to उवाच 1/1          

·         उवाच [uvāca] = said = वच् (2P) to say + लिट्/कर्तरि/III/1

·         ज्यायसी [jyāyasī] = better = ज्यायसी (f.) + 1/1

·         चेत् [cet] = if = अव्ययम्

·         कर्मणः [karmaṇaḥ] = than action = कर्मन् (n.) + विभक्ते 5/1

·         ते [te] = your = युष्मद् (pron. m.) + सम्बन्धे to मता 6/1

·         मता [matā] = contention = मता (f.) + 1/1

o   मन् + क्त (कर्मणि वर्तमाने) + टाप्

·         बुद्धिः [buddhiḥ] = knowledge = बुद्धि (f.) + 1/1

·         जनार्दन [janārdana] = Oh! Janārdana = जनार्दन (m.) + सम्बोधने + 1/1

·         तत् [tat] = then = अव्ययम्

·         किम् [kim] = why= अव्ययम्

·         कर्मणि [karmaṇi] = toward action = कर्मन् (n.) + विषये 7/1

·         घोरे [ghore] = guresome = घोर (n.) + adj. to कर्मणि 7/1

·         माम् [mām] = me = अस्मद् (pron. m.) + कर्मणि to नियोजयसि 2/1

·         नियोजयसि [niyojayasi] = impel = नि + युज् + णिच् (to impel) + लट्/कर्तरि/II/1

o   नि युज् + णिच्     हेतुमति च ।

नि योज् + इ

नियोजि        सनाद्यन्ता धातवः ।

o   नियोजि + सिप्    

नियोजे + शप् + सि

नियोजय् + अ + सि

·         केशव [janārdana] = O! Keśava = केशव (m.) + सम्बोधने + 1/1

Arjuna said:

If, Oh! Janārdana, your contention is that knowledge is better than action, why then do you impel me into this gruesome action, Oh! Keśava.

.

Sentence 1:

अर्जुनः ^1/1 उवाच ^III/1 ।

Arjuna (अर्जुनः ^1/1) said (उवाच ^III/1):

Sentence 2:

जनार्दन ^8/1 कर्मणः ^5/1 बुद्धिः ^1/1 ज्यायसी ^1/1 ते ^6/1 मता ^1/1 चेत् ⁰ ।

तत् ⁰ किम् ⁰ घोरे ^7/1 कर्मणि ^7/1 माम् ^2/1 नियोजयसि ^II/1 केशव ^8/1 ॥३.१॥

If (चेत् ⁰), Oh! Janārdana (जनार्दन ^8/1), your (ते ^6/1) contention (मता ^1/1) is that knowledge (बुद्धिः ^1/1) is better (ज्यायसी ^1/1) than action (कर्मणः ^5/1), why (किम् ⁰) then (तत् ⁰) do you impel (नियोजयसि ^II/1) me (माम् ^2/1) into this gruesome (घोरे ^7/1) action (कर्मणि ^7/1), Oh! Keśava (केशव ^8/1).

 शास्त्रस्य ^6/1 प्रवृत्ति-निवृत्ति-विषय-भूते ^1/2 द्वे ^1/2 बुद्धी ^1/2 भगवता ^3/1 निर्दिष्टे ^1/2, साङ्‍ख्ये ^7/1 बुद्धिः ^1/1 योगे ^7/1 बुद्धिः ^1/1 इति ⁰ च ⁰ । तत्र ⁰ ‘प्रजहाति यदा कामान्’ (2.55) इत्यारभ्य ⁰ आ ⁰ अध्याय-परिसमाप्तेः ^5/1 साङ्‍ख्य-बुद्ध्याश्रितानाम् ^6/3 संन्यासम् ^2/1 कर्तव्यम् ^2/1 उक्त्वा ⁰ तेषाम् ^6/3 तन्निष्ठतया ^3/1 एव ⁰ च ⁰ कृतार्थता ^1/1 उक्ता ^1/1 – ‘एषा ब्राह्मी स्थितिः’ (2.72) इति ⁰ । अर्जुनाय ^7/1 च ⁰ ‘कर्मण्येवाधिकारस्ते . . . मा ते सङ्गोऽस्त्वकर्मणि’ (2.47) इति ⁰ कर्म ^1/1 एव ⁰ कर्तव्यम् ^2/1 उक्तवान् ^1/1 योग-बुद्धिम् ^2/1 आश्रित्य ⁰, न ⁰ ततः ⁰ एव ⁰ श्रेयःप्राप्तिम् ^2/1 उक्तवान् ^1/1 । तत् ^2/1 एतत् ^2/1 आलक्ष्य ⁰ पर्याकुलीकृत-बुद्धिः ^1/1 अर्जुनः ^1/1 उवाच ^III/1 । कथम् ⁰ भक्ताय ^4/1 श्रेयोर्थिने ^4/1 यत् ^2/1 साक्षात् ⁰ श्रेयःप्राप्ति-साधनम् ^2/1 साङ्‍ख्य-बुद्धि-निष्ठाम् ^2/1 श्रावयित्वा ⁰ माम् ^2/1 कर्मणि ^7/1 दृष्टानेकानर्थ-युक्ते ^7/1 पारम्पर्येण ^3/1 अपि ⁰ अनैकान्तिक-श्रेयःप्राप्ति-फले ^7/1 नियुञ्ज्यात् ^III/1 इति ⁰ युक्तः ^1/1 पर्याकुलीभावः ^1/1 अर्जुनस्य ^6/1, तदनुरूपः ^1/1 च ⁰ प्रश्नः ^1/1 ‘ज्यायसी चेत्’ (3.1) इत्यादिः ^1/1, प्रश्नापाकरण-वाक्यम् ^1/1 च ⁰ भगवतः ^6/1 युक्तम् ^1/1 यथोक्त-विभाग-विषये ^7/1 शास्त्रे ^7/1 ॥

केचित् ⁰ तु ⁰ – अर्जुनस्य ^6/1 प्रश्नार्थम् ^2/1 अन्यथा ⁰ कल्पयित्वा ⁰ तत्प्रतिकूलम् ^2/1 भगवतः ^6/1 प्रतिवचनम् ^2/1 वर्णयन्ति ^III/3, यथा ⁰ च ⁰ आत्मना ^3/1 सम्बन्ध-ग्रन्थे ^7/1 गीतार्थः ^1/1 निरूपितः ^1/1 तत्प्रतिकूलम् ^2/1 च ⁰ इह ⁰ पुनः ⁰ प्रश्न-प्रतिवचनयोः ^6/2 अर्थम् ^2/1 निरूपयन्ति ^III/3 । कथम् ⁰? तत्र ⁰ सम्बन्ध-ग्रन्थे ^7/1 तावत् ⁰ ‘सर्वेषाम् ^6/3 आश्रमिणाम् ^6/3 ज्ञानकर्मणोः ^6/2 समुच्चयः ^1/1 गीताशास्त्रे ^7/1 निरूपितः ^1/1 अर्थः ^1/1‘ इत्युक्तम् ^1/1; पुनः ⁰ विशेषितम् ^1/1 च ⁰ ‘यावज्जीव-श्रुति-चोदितानि ^2/3 कर्माणि ^2/3 परित्यज्य ⁰ केवलात् ^5/1 एव ⁰ ज्ञानात् ^5/1 मोक्षः ^1/1 प्राप्यते ^III/1‘ इत्येतत् ^1/1 एकान्तेन ^3/1 एव ⁰ प्रतिषिद्धम् ^1/1 इति ⁰ । इह ⁰ तु ⁰ आश्रम-विकल्पम् ^2/1 दर्शयता ^3/1 यावज्जीव-श्रुति-चोदितानाम् ^6/3 एव ⁰ कर्मणाम् ^6/3 परित्यागः ^1/1 उक्तः ^1/1 । तत् ^2/1 कथम् ⁰ ईदृशम् ^2/1 विरुद्धम् ^2/1 अर्थम् ^2/1 अर्जुनाय ^4/1 ब्रूयात् ^III/1 भगवान् ^1/1, श्रोता ^1/1 वा ⁰ कथम् ⁰ विरुद्धम् ^2/1 अर्थम् ^2/1 अवधारयेत् ^III/1 ॥

तत्र ⁰ एतत् ^1/1 स्यात् ^III – गृहस्थानाम् ^6/3 एव ⁰ श्रौत-कर्म-परित्यागेन ^3/1 केवलात् ^5/1 एव ⁰ ज्ञानात् ^5/1 मोक्षः ^1/1 प्रतिषिध्यते ^III/1, न ⁰ तु ⁰ आश्रमान्तराणाम् ^6/3 इति ⁰ । एतत् ^1/1 अपि ⁰ पूर्वोत्तर-विरुद्धम् ^1/1 एव ⁰ । कथम् ⁰? सर्वाश्रमिणाम् ^6/3 ज्ञानकर्मणोः ^6/2 समुच्चयः ^1/1 गीताशास्त्रे ^7/1 निश्चितः ^1/1 अर्थः ^1/1 इति ⁰ प्रतिज्ञाय ⁰ इह ⁰ कथम् ⁰ तद्विरुद्धम् ^2/1 केवलात् ^5/1 एव ⁰ ज्ञानात् ^5/1 मोक्षम् ^2/1 ब्रूयात् ^III/1 आश्रमान्तराणाम् ^6/3 ॥

अथ ⁰ मतम् ^1/1 – श्रौतकर्मापेक्षया ^3/1 एतत् ^1/1 वचनम् ^1/1 ‘केवलात् ^5/1 एव ⁰ ज्ञानात् ^5/1 श्रौतकर्मरहितात् ^5/1 गृहस्थानाम् ^6/3 मोक्षः ^1/1 प्रतिषिध्यते ^III/1’ इति ⁰; तत्र ⁰ गृहस्थानाम् ^6/3 विद्यमानम् ^2/1 अपि ⁰ स्मार्तम् ^2/1 कर्म ^2/1 अविद्यमानवत् ⁰ उपेक्ष्य ⁰ ‘ज्ञानात् ^5/1 एव ⁰ केवलात् ^5/1’ इति ⁰ उच्यते ^III/1 इति ⁰ । एतत् ^1/1 अपि ⁰ विरुद्धम् ^1/1 । कथम् ⁰? गृहस्थस्य ^6/1 एव ⁰ स्मार्तकर्मणा ^3/1 समुच्चितात् ^5/1 ज्ञानात् ^5/1 मोक्षः ^1/1 प्रतिषिध्यते ^III/1 न ⁰ तु ⁰ आश्रमान्तराणाम् ^6/3 इति ⁰ कथम् ⁰ विवेकिभिः ^3/3 शक्यम् ^1/1 अवधारयितुम् ⁰ । किञ्च ⁰ यदि ⁰ मोक्ष-साधनत्वेन ^3/1 स्मार्तानि ^1/3 कर्माणि ^1/3 ऊर्ध्वरेतसाम् ^6/3 समुच्चीयन्ते ^III/3 तथा ⁰ गृहस्थस्य ^6/1 अपि ⁰ इष्यताम् ^III/1 स्मार्तैः ^3/3 एव ⁰ समुच्चयः ^1/1 न ⁰ श्रौतैः ^3/3 ॥

अथ ⁰ श्रौतैः ^3/3 स्मार्तैः ^3/3 च ⁰ गृहस्थस्य ^6/1 एव ⁰ समुच्चयः ^1/1 मोक्षाय ^4/1, ऊर्ध्वरेतसाम् ^6/3 तु ⁰ स्मार्त-कर्म-मात्र-समुच्चितात् ^5/1 ज्ञानात् ^5/1 मोक्षः ^1/1 इति ⁰ । तत्र ⁰ एवम् ⁰ सति ^7/1 गृहस्थस्य ^6/1 आयास-बाहुल्यात् ^5/1, श्रौतम् ^1/1 स्मार्तम् ^1/1 च ⁰ बहु-दुःखरूपम् ^1/1 कर्म ^1/1 शिरसि ^7/1 आरोपितम् ^1/1 स्यात् ^III/1 । अथ ⁰ गृहस्थस्य ^6/1 एव ⁰ आयास-बाहुल्य-कारणात् ^5/1 मोक्षः ^1/1 स्यात् ^III/1, न ⁰ आश्रमान्तराणाम् ^6/3 श्रौत-नित्य-कर्म-रहितत्वात् ^5/1 इति ⁰ । तत् ^1/1 अपि ⁰ असत् ^1/1, सर्वोपनिषत्सु ^7/3 इतिहास-पुराण-योगशास्त्रेषु ^7/3 च ⁰ ज्ञानाङ्गत्वेन ^3/1 मुमुक्षोः ^6/1 सर्वकर्मसन्न्यास-विधानात् ^5/1, आश्रम-विकल्प-समुच्चय-विधानात् ^5/1 च ⁰ श्रुति-स्मृत्योः ^7/2 ॥

सिद्धः ^1/1 तर्हि ⁰ सर्वाश्रमिणाम् ^6/3 ज्ञानकर्मणोः ^6/2 समुच्चयः ^1/1 । न ⁰, मुमुक्षोः ^6/1 सर्वकर्म-सन्न्यास-विधानात् ^5/1 ।  ‘पुत्रैषणायाः ^5/1 वित्तैषणायाः ^5/1 च ⁰ लोकैषणायाः ^5/1 च ⁰ व्युत्थाय ⁰ अथ ⁰ भिक्षाचर्यम् ^2/1 चरन्ति ^III/1’ (बृ. 3.5.1) ‘तस्मात् ^5/1 न्यासम् ^2/1 एषाम् ^6/3 तपसाम् ^6/3 अतिरिक्तम् ^2/1 आहुः ^III/3’ (तै. नारायणोपनिषद् 79) ‘न्यासः ^1/1 एव ⁰ अत्यरेचयत् ^III/1’ (तै. ना. 78) इति ⁰, ‘न ⁰ कर्मणा ^3/1 न ⁰ प्रजया ^3/1 धनेन ^3/1 त्यागेन ^3/1 एके ^1/3 अमृतत्वम् ^2/1 आनशुः ^III/3’ (तै. ना. 12) इति ⁰ च ⁰ । ‘ब्रह्मचर्यात् ^5/1 एव ⁰ प्रव्रजेत् ^III/1’ (जा. उ. 4) इत्याद्याः ^1/3 श्रुतयः ^1/3 । ‘त्यज ^II/1 धर्मम् ^2/1 अधर्मम् ^2/1 च ⁰ उभे ^2/2 सत्यानृते ^2/2 त्यज ^II/1 । उभे ^2/2 सत्यानृते ^2/2 त्यक्त्वा ⁰ येन ^3/1 त्यजसि ^II/1 तत् ^2/1 त्यज ^II/1 ॥’ (मो. ध. 329.40) ‘संसारम् ^2/1 एव ⁰ निःसारम् ^2/1 दृष्ट्वा ⁰ सार-दिदृक्षया ^3/1 । प्रव्रजन्ति ^III/3 अकृतोद्वाहाः ^1/3 परम् ^2/1 वैराग्यम् ^2/1 आश्रिताः ^1/3’ (?) इति ⁰ बृहस्पतिः ^1/1 । ‘कर्मणा ^3/1 बध्यते ^III/1 जन्तुः ^1/1 विद्यया ^3/1 च ⁰ विमुच्यते ^III/1 । तस्मात् ^5/1 कर्म ^2/1 न ⁰ कुर्वन्ति ^III/3 यतयः ^1/3 पारदर्शिनः ^1/3’ (मो. ध. 241.7) इति ⁰ शुकानुशासनम् ^1/1 ।  इह ⁰ अपि ⁰ च ⁰ ‘सर्वकर्माणि ^2/3 मनसा ^3/1 सन्न्यस्य ⁰’ (5.13) इत्यादि ^1/1 ॥

मोक्षस्य ^6/1 च ⁰ अकार्यत्वात् ^5/1 मुमुक्षोः ^6/1 कर्मानर्थक्यम् ^1/1 । नित्यानि ^1/3 प्रत्यवाय-परिहारार्थानि ^1/3 इति ⁰ चेत् ⁰ । न ⁰, असन्न्यासि-विषयत्वात् ^5/1 प्रत्यवाय-प्राप्तेः ^6/1 । न ⁰ हि ⁰ अग्निकार्यादि-अकरणात् ^5/1 सन्न्यासिनः ^6/1 प्रत्यवायः ^1/1 कल्पयितुम् ⁰ शक्यः ^1/1, यथा ⁰ ब्रह्मचारिणाम् ^6/3 असन्न्यासिनाम् ^6/3 अपि ⁰ कर्मिणाम् ^6/3 । न ⁰ तावत् ⁰ नित्यानाम् ^6/3 कर्मणाम् ^6/3 अभावात् ^5/1 एव ⁰ भाव-रूपस्य ^6/1 प्रत्यवायस्य ^6/1 उत्पत्तिः ^1/1 कल्पयितुम् ⁰ शक्या ^1/1, ‘कथम् ⁰ असतः ^5/1 सत् ^1/1 जायेत ^III/1’ (छा. 6.2.2) इति ⁰ असतः ^1/1 सत्-जन्म-असम्भव-श्रुतेः ^5/1 । यदि ⁰ विहित-अकरणात् ^5/1 असम्भाव्यम् ^2/1 अपि ⁰ प्रत्यवायम् ^2/1 ब्रूयात् ^III/1 वेदः ^1/1, तदा ⁰ अनर्थकरः ^1/1 वेदः ^1/1 अप्रमाणम् ^1/1 इति ⁰ उक्तम् ^1/1 स्यात् ^III/1, विहितस्य ^6/1 करणाकरणयोः ^6/2 दुःखमात्रफलत्वात् ^{5 /1} । तथा ⁰ च ⁰ कारकम् ^1/1 शास्त्रम् ^1/1 न ⁰ ज्ञापकम् ^1/1 इति ⁰ अनुपपन्नार्थम् ^1/1 कल्पितम् ^1/1 स्यात् ^III/1 । न ⁰ च ⁰ एतत् ^1/1 इष्टम् ^1/1 । तस्मात् ^5/1 न ⁰ सन्न्यासिनाम् ^6/3 कर्माणि ^1/3 (विहितानि) । अतः ⁰ ज्ञानकर्मणोः ^6/2 समुच्चयानुपपत्तिः ^1/1 ॥

‘ज्यायसी ^1/1 चेत् ⁰ कर्मणः ^5/1 ते ^6/1 मता ^1/1 बुद्धिः ^1/1’ (3.1) इति ⁰ अर्जुनस्य ^6/1 प्रश्नानुपपत्तेः ^5/1 च ⁰ । यदि ⁰ हि ⁰ भगवता ^3/1 द्वितीये ^7/1 अध्याये ^7/1 ज्ञानम् ^2/1 कर्म ^2/1 च ⁰ समुच्चित्य ⁰ त्वया ^3/1 अनुष्ठेयम् ^1/1 इत्युक्तम् ^1/1 स्यात् ^III/1, ततः ⁰ अर्जुनस्य ^6/1 प्रश्नः ^1/1 अनुपपन्नः ^1/1 ‘ज्यायसी चेत्कर्मणस्ते मता बुद्धिः’ (3.1) इति ⁰ । अर्जुनाय ^4/1 चेत् ⁰ बुद्धिकर्मणी ^1/2 त्वया ^3/1 अनुष्ठेये ^1/2 इत्युक्ते ^1/2, या ^1/1 कर्मणः ^5/1 ज्यायसी ^1/1 बुद्धिः ^1/1 सा ^1/1 अपि ⁰ उक्ता ^1/1 एव ⁰ इति ⁰ ‘तत् किं कर्मणि घोरे मां नियोजयसि केशव’ (3.1) इति ⁰ प्रश्नः ^1/1 न ⁰ कथञ्चन ⁰ उपपद्यते ^III/1 । न ⁰ च ⁰ अर्जुनस्य ^6/1 एव ⁰ ज्यायसी ^1/1 बुद्धिः ^1/1 न ⁰ अनुष्ठेया ^1/1 इति ⁰ भगवता ^3/1 उक्तम् ^1/1 पूर्वम् ⁰ इति ⁰ कल्पयितम् ^1/1 युक्तम् ^1/1, येन ^3/1 ‘ज्यायसी चेत्’ इति ⁰ विवेकतः ⁰ प्रश्नः ^1/1 स्यात् ^III/1 ॥

यदि ⁰ पुनः ⁰ एकस्य ^6/1 पुरुषस्य ^6/1 ज्ञानकर्मणोः ^6/2 विरोधात् ^5/1 युगपत् ⁰ अनुष्ठानम् ^1/1 न ⁰ सम्भवति ^III/1 इति ⁰ भिन्न-पुरुषानुष्ठेयत्वम् ^1/1 भगवता ^3/1 पूर्वम् ⁰ उक्तम् ^1/1 स्यात् ^III/1, ततः ⁰ अयम् ^1/1 प्रश्नः ^1/1 उपपन्नः ^1/1 ‘ज्यायसी चेत्’ इत्यादिः ^1/1 । अविवेकतः ⁰ प्रश्न-कल्पनायाम् ^7/1 अपि ⁰ भिन्नपुरुष-अनुष्ठेयत्वेन ^3/1 ज्ञान-कर्म-निष्ठयोः ^7/2 भगवतः ^6/1 प्रतिवचनम् ^1/1 न ⁰ उपपद्यते ^III/1 । न ⁰ च ⁰ अज्ञान-निमित्तम् ^1/1 भगवत्-प्रतिवचनम् ^1/1 कल्पनीयम् ^1/1 । अस्मात् ^5/1 च ⁰ भिन्नपुरुषानुष्ठेयत्वेन ^3/1 ज्ञान-कर्म-निष्ठयोः ^7/2 भगवतः ^6/1 प्रतिवचन-दर्शनात् ^5/1 ज्ञानकर्मणोः ^6/2 समुच्चयानुपपत्तिः ^1/1 । तस्मात् ^5/1 केवलात् ^5/1 एव ⁰ ज्ञानात् ^5/1 मोक्षः ^1/1 इति ⁰ एषः ^1/1 अर्थः ^1/1 निश्चितः ^1/1 गीतासु ^7/3 सर्वोपनिषत्सु ^7/3 च ⁰ ॥

ज्ञान-कर्मणोः ^6/2 ‘एकम् ^2/1 वद ^II/1 निश्चित्य ⁰’ (3.2) इति ⁰ च ⁰ एकविषया ^1/1 एव ⁰ प्रार्थना अनुपपन्ना ^1/1, उभयोः ^6/2 समुच्चय-सम्भवे ^7/1 । ‘कुरु ^II/1 कर्म ^2/1 एव ⁰ तस्मात् ^5/1 त्वम् ^1/1’ (4.15) इति ⁰ च ⁰ ज्ञाननिष्ठा-असम्भवम् ^6/2 अर्जुनस्य ^6/1 अवधारणेन ^3/1 दर्शयिष्यति ^III/1 ॥

 

।।3.1।। --

ज्यायसी ^1/1 श्रेयसी ^1/1 चेत् ⁰ यदि ⁰ कर्मणः ^5/1 सकाशात् ^5/1 ते ^6/1 तव ^6/1 मता ^1/1 अभिप्रेता ^1/1 बुद्धिः ^1/1 ज्ञानम् ^1/1 हे ⁰ जनार्दन ^S/1।

यदि ⁰ बुद्धिकर्मणी ^1/2 समुच्चिते ^1/2 इष्टे ^1/2 तदा ⁰ ‘एकम् ^1/1 श्रेयःसाधनम् ^1/1’ इति ⁰ ‘कर्मणः ^5/1 ज्यायसी ^1/1 बुद्धिः ^1/1‘ इति ⁰ कर्मणः ^5/1 अतिरिक्त-करणम् ^1/1 बुद्धेः ^6/1 अनुपपन्नम् ^1/1 अर्जुनेन ^3/1 कृतम् ^1/1 स्यात् ^III/1 । न ⁰ हि ⁰ तत् ^1/1 एव ⁰ तस्मात् ^5/1 फलतः ⁰ अतिरिक्तम् ^1/1 स्यात् ^III/1। तथा ⁰ च ⁰, ‘कर्मणः ^5/1 श्रेयस्करी ^1/1 भगवता ^3/1 उक्ता ^1/1 बुद्धिः ^1/1, अश्रेयस्करम् ^2/1 च ⁰ “कर्म ^2/1 कुरु ^II/1“ इति ⁰ माम् ^2/1 प्रतिपादयति ^III/1, तत् ^1/1 किम् ^1/1 नु ⁰ कारणम् ^1/1‘ इति ⁰ भगवतः ^6/1 उपालम्भम् ^2/1 इव ⁰ कुर्वन् ^1/1 ’तत् ⁰ किम् ⁰ कस्मात् ^5/1 कर्मणि ^7/1 घोरे ^7/1 क्रूरे ^7/1 हिंसालक्षणे ^7/1 माम् ^2/1 नियोजयसि ^II/1 केशव ^S/1’ इति ⁰ च ⁰ यद् ^2/1 आह ^III/1, तत् ^1/1 च ⁰ न ⁰ उपपद्यते ^III/1। अथ ⁰ स्मार्तेन ^3/1 एव ⁰ कर्मणा ^3/1 समुच्चयः ^1/1 सर्वेषाम् ^6/3 भगवता ^3/1 उक्तः ^1/1 अर्जुनेन ^3/1 च ⁰ अवधारितः ^1/1 चेत् ⁰, 'तत्किं कर्मणि घोरे मां नियोजयसि' (3.1) इत्यादि ^1/1 कथम् ⁰ युक्तम् ^1/1 वचनम् ^1/1 ॥