18th Chapter 11th Sloka

न हि देहभृता शक्यं त्यक्तुं कर्माण्यशेषतः ।

यस्तु कर्मफलत्यागी स त्यागीत्यभिधीयते ॥ १८.११ ॥

 

na hi dehabhṛtā śakyaṃ tyaktuṃ karmāṇyaśeṣataḥ |

yastu karmaphalatyāgī sa tyāgītyabhidhīyate || 18.11 ||

 

न ⁰ हि ⁰ देहभृता ^3/1 शक्यम् ^1/1 त्यक्तुम् ⁰ कर्माणि ^2/3 अशेषतः ⁰ ।

यः ^1/1 तु ⁰ कर्मफलत्यागी ^1/1 सः ^1/1 त्यागी ^1/1 इति ⁰ अभिधीयते ^III/1॥  १८.११ ॥

 

 

·       न [na] = not = अव्ययम्

·       हि [hi] = indeed = अव्ययम्

·       देहभृता [dehabhṛtā] = by the one who sustains a body = देहभृत् (m.) + कर्तरि to शक्यम् 3/1

o   देहं बिभर्ति इति देहभृत् ।

o   देह + भृ + क्विप्

·       शक्यम् [śakyam] = that which is possible = शक्य (n.) + कर्तरि to (भवति) 1/1

·       त्यक्तुम् [tyaktum] = to give up = अव्ययम्

o   त्यज् (1P) to abandon + तुमुन्

·       कर्माणि [karmāṇi] = actions = कर्मन् (n.) + कर्मणि to त्यक्तुम् 2/3

·       अशेषतः [aśeṣataḥ] = completely = अव्ययम्

·       यः [yaḥ] = the one who = यद् (pron.) + कर्तरि to (भवति) 1/1

·       तु [tu] = but = अव्ययम्

·       कर्मफलत्यागी [karmaphalatyāgī] = renunciate of the results of action = कर्मफलत्यागिन् (m.) + S.C. to यः 1/1

·       सः [saḥ] = he = तद् (pron.) + कर्तरि to अभिधीयते 1/1

·       त्यागी [tyāgī] = the tyāgin = त्यागिन् (m.) + S.C. to सः 1/1

·       इति [iti] = thus = अव्ययम्

·       अभिधीयते [abhidhīyate] = is called = अभि + धा (3A) to call, name + लट्/कर्मणि/III/1

 

 

Indeed actions cannot be given up completely by the one who sustains a body; but the one who is a renunciate of the results of action is called a tyāgin.

 

 

Sentence 1:

हि ⁰ देहभृता ^3/1 कर्माणि ^2/3 अशेषतः ⁰ त्यक्तुम् ⁰ न ⁰ शक्यम् ^1/1।

Indeed (हि ⁰) actions (कर्माणि ^2/3) cannot be (न ⁰ शक्यम् ^1/1) given up (त्यक्तुम् ⁰) completely (अशेषतः ⁰) by the one who sustains a body (देहभृता ^3/1).

 

Sentence 2:

यः ^1/1 तु ⁰ कर्मफलत्यागी ^1/1 सः ^1/1 त्यागी ^1/1 इति ⁰ अभिधीयते ^III/1॥

On the other hand (तु ⁰), the one who (यः ^1/1) is a renunciate of the results of action (कर्मफलत्यागी ^1/1) is called (सः ^1/1 इति ⁰ अभिधीयते ^III/1) a tyāgin (त्यागी ^1/1).

 

 

यः पुनः अधिकृतः सन् देहात्माभिमानित्वेन देहभृत् अज्ञः अबाधितात्मकर्तृत्वविज्ञानतया ‘अहं कर्ता’ इति निश्चितबुद्धिः तस्य अशेषकर्मपरित्यागस्य अशक्यत्वात् कर्मफलत्यागेन चोदितकर्मानुष्ठाने एव अधिकारः, न तत्त्यागे इति एतम् अर्थं दर्शयितुम् आह —

न हि यस्मात् देहभृता, देहं बिभर्तीति देहभृत् , देहात्माभिमानवान् देहभृत् उच्यते, न विवेकी ; स हि ‘वेदाविनाशिनम्’ (भ. गी. २ । २१) इत्यादिना कर्तृत्वाधिकारात् निवर्तितः ।

अतः तेन देहभृता अज्ञेन न शक्यं त्यक्तुं संन्यसितुं कर्माणि अशेषतः निःशेषेण । तस्मात् यस्तु अज्ञः अधिकृतः नित्यानि कर्माणि कुर्वन् कर्मफलत्यागी कर्मफलाभिसन्धिमात्रसंन्यासी सः त्यागी इति अभिधीयते कर्मी अपि सन् इति स्तुत्यभिप्रायेण ।

तस्मात् परमार्थदर्शिनैव अदेहभृता देहात्मभावरहितेन अशेषकर्मसंन्यासः शक्यते कर्तुम् ॥ ११ ॥