18th Chapter 18th Sloka

ज्ञानं ज्ञेयं परिज्ञाता त्रिविधा कर्मचोदना ।

करणं कर्म कर्तेति त्रिविधः कर्मसङ्ग्रहः ॥ १८.१८ ॥

 

jñānaṃ jñeyaṃ parijñātā trividhā karmacodanā |

karaṇaṃ karma karteti trividhaḥ karmasaṅgrahaḥ || 18.18 ||

 

ज्ञानम् ^1/1 ज्ञेयम् ^1/1 परिज्ञाता ^1/1 त्रिविधा ^1/1 कर्मचोदना ^1/1।

करणम् ^1/1 कर्म ^1/1 कर्ता ^1/1 इति ⁰ त्रिविधः ^1/1 कर्मसङ्ग्रहः ^1/1॥  १८.१८ ॥

 

 

·       ज्ञानम् [jñānam] = knowledge (cognition corresponding to an object) = ज्ञान (n.) + प्रातिपदिकार्थे 1/1

·       ज्ञेयम् [jñeyam] = object of knowledge = ज्ञेय (n.) + प्रातिपदिकार्थे 1/1

·       परिज्ञाता [parijñātā] = knower = परिज्ञातृ (m.) + प्रातिपदिकार्थे 1/1

·       त्रिविधा [trividhā] = three-fold = त्रिविध (f.) + adj. to कर्मचोदना 1/1

·       कर्मचोदना [karma-codanā] = impeller of action = कर्मचोदना (f.) + कर्तरि to (भवति) 1/1

·       करणम् [karaṇam] = instrument / means of doing = करण (n.) + प्रातिपदिकार्थे 1/1

·       कर्म [karma] = object of action = कर्मन् (n.) + प्रातिपदिकार्थे 1/1

·       कर्ता [kartā] = agent / doer = कर्तृ (m.) + प्रातिपदिकार्थे 1/1

·       इति [iti] = thus = अव्ययम्

·       त्रिविधः [trividhaḥ] = three-fold = त्रिविध (m.) + adj. to कर्मसङ्ग्रहः 1/1

·       कर्मसङ्ग्रहः [karma-saṅgrahaḥ] = summary/constituents of action = कर्मसङ्ग्रह (m.) + कर्तरि to (भवति) 1/1

 

 

Knowledge (the thought corresponding to an object), the object of knowledge, (and) the knower are the three-fold impellers of action. The means of doing (instrument), the object of the action, and the agent are the three-fold constituents of action.

 

Sentence 1:

ज्ञानम् ^1/1 ज्ञेयम् ^1/1 परिज्ञाता ^1/1 त्रिविधा ^1/1 कर्मचोदना ^1/1। करणम् ^1/1 कर्म ^1/1 कर्ता ^1/1 इति ⁰ त्रिविधः ^1/1 कर्मसङ्ग्रहः ^1/1॥

Knowledge (ज्ञानम् ^1/1) (the thought corresponding to an object), the object of knowledge (ज्ञेयम् ^1/1), (and) the knower (परिज्ञाता ^1/1) are the three-fold (त्रिविधा ^1/1) impellers of action (कर्मचोदना ^1/1). The means of doing (करणम् ^1/1) (instrument), the object of the action (कर्म ^1/1), and the agent (कर्ता ^1/1) are the three-fold (इति ⁰ त्रिविधः ^1/1) constituents of action (कर्मसङ्ग्रहः ^1/1).

 

 

अथ इदानीं कर्मणां प्रवर्तकम् उच्यते —

ज्ञानम् ^1/1 ज्ञेज्ञायते अनेन इति सर्वविषयम् अविशेषेण उच्यते । तथा ज्ञेयम् ^1/1 ज्ञातव्यम् , तदपि सामान्येनैव सर्वम् उच्यते । तथा परिज्ञाता ^1/1 उपाधिलक्षणः अविद्याकल्पितः भोक्ता । इति एतत् त्रयम् अविशेषेण सर्वकर्मणां प्रवर्तिका त्रिविधा ^1/1 त्रिप्रकारा कर्मचोदना ^1/1। ज्ञानादीनां हि त्रयाणां संनिपाते हानोपादानादिप्रयोजनः सर्वकर्मारम्भः स्यात् । ततः पञ्चभिः अधिष्ठानादिभिः आरब्धं वाङ्मनःकायाश्रयभेदेन त्रिधा राशीभूतं त्रिषु करणादिषु सङ्गृह्यते इत्येतत् उच्यते — करणम् ^1/1 क्रियते अनेन इति बाह्यं श्रोत्रादि, अन्तःस्थं बुद्ध्यादि, कर्म ^1/1 ईप्सिततमं कर्तुः क्रियया व्याप्यमानम् , कर्ता ^1/1 करणानां व्यापारयिता उपाधिलक्षणः, इति ⁰ त्रिविधः ^1/1 त्रिप्रकारः कर्मसङ्ग्रहः ^1/1, सङ्गृह्यते अस्मिन्निति सङ्ग्रहः, कर्मणः सङ्ग्रहः कर्मसङ्ग्रहः, कर्म एषु हि त्रिषु समवैति, तेन अयं त्रिविधः कर्मसङ्ग्रहः ॥ १८.१८ ॥