18th Chapter 19th Sloka

ज्ञानं कर्म च कर्ता च त्रिधैव गुणभेदतः ।

प्रोच्यते गुणसङ्ख्याने यथावच्छृणु तान्यपि ॥ १८.१९ ॥

 

jñānaṃ karma ca kartā ca tridhaiva guṇabhedataḥ |

procyate guṇasaṅkhyāne yathāvacchṛṇu tānyapi || 18.19 ||

 

ज्ञानम् ^1/1 कर्म ^1/1 च ⁰ कर्ता ^1/1 च ⁰ त्रिधा ⁰ एव ⁰ गुणभेदतः ⁰ ।

प्रोच्यते ^III/1 गुणसङ्ख्याने ^7/1 यथावत् ⁰ शृणु ^II/1 तानि ^2/3 अपि ⁰ ॥ १८.१९ ॥

 

 

·       ज्ञानम् [jñānam] = knowledge = ज्ञान (n.) + कर्मणि to प्रोच्यते 1/1

·       कर्म [karma] = action = कर्मन् (n.) + कर्मणि to प्रोच्यते 1/1

·       च [ca] = and = अव्ययम्

·       कर्ता [kartā] = agent = कर्तृ (m.) + कर्मणि to प्रोच्यते 1/1

·       च [ca] = and = अव्ययम्

·       त्रिधा [tridhā] = three-fold = अव्ययम्

·       एव [eva] = only = अव्ययम्

·       गुणभेदतः [guṇa-bhedataḥ] = according to the differences in guṇa = अव्ययम्

o   गुणानां भेदः गुणभेदः (6T), तेन ।

·       प्रोच्यते [procyate] = is said = प्र + वच् (2P) to speak + लट्/कर्मणि/III/1

·       गुणसङ्ख्याने [guṇa-saṅkhyāne] = in the śāstra dealing with enumeration of guṇas = गुणसङ्ख्यान (n.) + अधिकरणे to प्रोच्यते 7/1

·       यथावत् [yathāvat] = just as it is = अव्ययम्

·       शृणु [śṛṇu] = listen = श्रु (1P) to hear + लोट्/कर्तरि/II/1

·       तानि [tāni] = those = तद् (pron. n.), pointing to the knowledge, action and agent + कर्मणि to शृणु 2/3

·       अपि [api] = also = अव्ययम्

 

 

Knowledge, action and agent are only three-fold according to the differences in guṇa, it is said in the śāstra dealing with the enumeration of the guṇas. Listen to those also just as it is (unfolded).

 

 

Sentence 1:

ज्ञानम् ^1/1 कर्म ^1/1 च ⁰ कर्ता ^1/1 च ⁰ गुणभेदतः ⁰ त्रिधा ⁰ एव ⁰ गुणसङ्ख्याने ^7/1 प्रोच्यते ^III/1।

Knowledge (ज्ञानम् ^1/1), action (कर्म ^1/1) and (च ⁰) agent (कर्ता ^1/1) are only (एव ⁰) three-fold (त्रिधा ⁰) according to the differences in guṇa (गुणभेदतः ⁰), it is said (प्रोच्यते ^III/1) in the śāstra dealing with the enumeration of the guṇas (गुणसङ्ख्याने ^7/1).

 

Sentence 2:

तानि ^2/3 अपि ⁰ यथावत् ⁰ शृणु ^II/1॥

Listen (शृणु ^II/1) to those (तानि ^2/3) also (अपि ⁰) just as it is (यथावत् ⁰) (unfolded).

 

 

अथ इदानीं क्रियाकारकफलानां सर्वेषां गुणात्मकत्वात् सत्त्वरजस्तमोगुणभेदतः त्रिविधः भेदः वक्तव्य इति आरभ्यते —

ज्ञानम् ^1/1 कर्म ^1/1 च ⁰, कर्म क्रिया, न कारकं पारिभाषिकम् ईप्सिततमं कर्म, कर्ता ^1/1 च ⁰ निर्वर्तकः क्रियाणां त्रिधा ^1/1 एव ⁰, अवधारणं गुणव्यतिरिक्तजात्यन्तराभावप्रदर्शनार्थं गुणभेदतः ⁰ सत्त्वादिभेदेन इत्यर्थः । प्रोच्यते ^III/1 कथ्यते गुणसङ्ख्याने ^7/1 कापिले शास्त्रे तदपि गुणसङ्ख्यानशास्त्रं गुणभोक्तृविषये प्रमाणमेव । परमार्थब्रह्मैकत्वविषये यद्यपि विरुध्यते, तथापि ते हि कापिलाः गुणगौणव्यापारनिरूपणे अभियुक्ताः इति तच्छास्त्रमपि वक्ष्यमाणार्थस्तुत्यर्थत्वेन उपादीयते इति न विरोधः । यथावत् ⁰ यथान्यायं यथाशास्त्रं शृणु ^II/1 तानि ^2/3 अपि ⁰ ज्ञानादीनि तद्भेदजातानि गुणभेदकृतानि शृणु, वक्ष्यमाणे अर्थे मनःसमाधिं कुरु इत्यर्थः ॥ १८.१९ ॥