13th Chapter 32nd Sloka

यथा सर्वगतं सौक्ष्म्यादाकाशं नोपलिप्यते ।

सर्वत्रावस्थितो देहे तथात्मा नोपलिप्यते ॥ १३.३२ ॥

 

yathā sarvagataṃ saukṣmyādākāśaṃ nopalipyate |

sarvatrāvasthito dehe tathātmā nopalipyate || 13.32 ||

 

यथा ⁰ सर्वगतम् ^1/1 सौक्ष्म्यात् ^5/1 आकाशम् ^1/1 न ⁰ उपलिप्यते ^III/1 ।

सर्वत्र ⁰ अवस्थितः ^1/1 देहे ^7/1 तथा ⁰ आत्मा ^1/1 न ⁰ उपलिप्यते ^III/1 ॥ १३.३२ ॥

 

Just as all-pervasive space, because it is subtle, is not affected, so too, the self, abiding in all states in the body is not affected.

                                                           

Just as (यथा ⁰) all-pervasive (सर्वगतम् ^1/1) space (आकाशम् ^1/1), because it is subtle (सौक्ष्म्यात् ^5/1), is not (न ⁰) affected (उपलिप्यते ^III/1), so too (तथा ⁰), the self (आत्मा ^1/1), abiding (अवस्थितः ^1/1) in all states (सर्वत्र ⁰) in the body (देहे ^7/1) is not (न ⁰) affected (उपलिप्यते ^III/1).

 

·       यथा [yathā] = just as = अव्ययम्

·       सर्वगतम् [sarvagatam] = all-pervasive = सर्वगत n. + adj. to आकाशम् 1/1

o   सर्वं गतं सर्वगतम् (2T) ।

·       सौक्ष्म्यात् [saukṣmyāt] = because of the subtlety = सौक्ष्म्य (n.) + हेतौ 5/1

o   सूक्ष्म + ष्यञ्           5.1.123 गुणवचनब्राह्मणादिभ्यः कर्मणि च । ~ ष्यञ् तस्य भावः

सौक्ष्म + य              7.2.117 तद्धितेष्वचामादेः । ~ ञ्णिति वृद्धिः

सौक्ष्म् + य              6.4.148 यस्येति च । ~ लोपः भस्य

·       आकाशम् [ākāśam] = space = आकाश (n.) + कर्मणि to उपलिप्यते 1/1

·       न [na] = not = अव्ययम्

·       उपलिप्यते [upalipyate] = is affected = उप + लिप् + लट्/कर्मणि/III/1

·       सर्वत्र [sarvatra] = in every state = अव्ययम्

·       अवस्थितः [avasthitaḥ] = abiding = अवस्थित m. + adj. to आत्मा 1/1

·       देहे [dehe] = in the body = देह (m.) + अधिकरणे 7/1

·       तथा [tathā] = so too = अव्ययम्

·       आत्मा [ātmā] = the self = आत्मन् (m.) + कर्मणि to उपलिप्यते 1/1

·       न [na] = not = अव्ययम्

·       उपलिप्यते [upalipyate] = is affected = उप + लिप् + लट्/कर्मणि/III/1

 

अन्वयः

यथा ⁰ सर्वगतम् ^1/1 आकाशम् ^1/1 सौक्ष्म्यात् ^5/1 न ⁰ उपलिप्यते ^III/1 ।

तथा ⁰ देहे ^7/1 सर्वत्र ⁰ अवस्थितः ^1/1 आत्मा ^1/1 न ⁰ उपलिप्यते ^III/1 ॥

 

भाष्यम्

किमिव न करोति न लिप्यते इति अत्र दृष्टान्तमाह —

यथा सर्वगतं सौक्ष्म्यादाकाशं नोपलिप्यते ।

सर्वत्रावस्थितो देहे तथात्मा नोपलिप्यते ॥ ३२ ॥

यथा सर्वगतं व्यापि अपि सत् सौक्ष्म्यात् सूक्ष्मभावात् आकाशं खं न उपलिप्यते न सम्बध्यते, सर्वत्र अवस्थितः देहे तथा आत्मा न उपलिप्यते ॥ ३२ ॥