2nd Chapter 30th Sloka

देही नित्यमवध्योऽयं देहे सर्वस्य भारत ।

तस्मात्सर्वाणि भूतानि न त्वं शोचितुमर्हसि ॥२.३०॥

dehī nityamavadhyo'yaṃ dehe sarvasya bhārata |

tasmātsarvāṇi bhūtāni na tvaṃ śocitumarhasi ||2.30||

देही ^1/1 नित्यम् ⁰ अवध्यः ^1/1 अयम् ^1/1 देहे ^7/1 सर्वस्य ^6/1 भारत ^S/1 ।

तस्मात् ^5/1 सर्वाणि ^2/3 भूतानि ^2/3 न ⁰ त्वम् ^1/1 शोचितुम् ⁰ अर्हसि ^II/1 ॥२.३०॥

·         देही [dehī] = the indweller of the body = देहिन् (m.) + 1/1

o   देहः अस्य अस्ति इति देही

o   देह + सुँ + इनिँ

·         नित्यम् [nityam] = always = अव्ययम्

·         अवध्यः [avadhyaḥ] = indescructible = अवध्य (m.) + 1/1

o   वध् (1P) to kill + यत् (object) = वध्य

o   वध् is not used in the classical Sanskrit.

o   न वध्यः इति अवध्यः । नञ्तत्पुरुषसमासः

·         अयम् [ayam] = this = इदम् (pron. m.) + 1/1

·         देहे [dehe] = in the body = देह (m.) + 7/1

·         सर्वस्य [sarvasya] = of all = सर्व (pron. n.) + 6/1

·         भारत [bhārata] = O! descentant of Bharata! = भारत (m.) + सम्बोधने 1/1

·         तस्मात्  [tasmāt] = therefore = तत् (pron. n.) + 5/1

·         सर्वाणि [sarvāṇi] = all = सर्व (pron. n.) + 1/3

·         भूतानि [bhūtāni] = beings = भूत (n.) + 1/3

·         न [na] = not = अव्ययम्

·         त्वम् [tvam] = you = युष्मद् (pron. m.) + कर्तरि to अर्हसि 1/1

·         शोचितुम् [śocitum] = to grieve = अव्ययम्

o   शुच् (to grieve) + तुम् (to infinitive)

·         अर्हसि [arhasi] = (you) deserve = अर्ह् (1P) to deserve + लट्/कर्तरि/II/1

This indweller of the bodies of all beings, is ever indestructible, Oh! Descendant of Bharata. Therefore, you ought not to grieve for all these people.

Sentence 1:

अयम् ^1/1 देही ^1/1 सर्वस्य ^6/1 देहे ^7/1 नित्यम् ⁰ अवध्यः ^1/1 भारत ^S/1 ।

This (अयम् ^1/1) indweller of bodies (देही ^1/1) of all being (सर्वस्य ^6/1 देहे ^7/1) is ever (नित्यम् ⁰) indestructible (अवध्यः ^1/1) Oh! Descendant of Bharata (भारत ^S/1).

Sentence 2:

तस्मात् ^5/1 त्वम् ^1/1 सर्वाणि ^2/3 भूतानि ^2/3 शोचितुम् ⁰ न ⁰ अर्हसि ^II/1 ॥२.३०॥

Therefore (तस्मात् ^5/1) you (त्वम् ^1/1) ought (अर्हसि ^II/1) not (न ⁰) to grieve (शोचितुम् ⁰) over all (सर्वाणि ^2/3) the beings (भूतानि ^2/3).

अथ ⁰ इदानीम् ⁰ प्रकरण-अर्थम् ^2/1 उपसंहरन् ^1/1 ब्रूते ^III/1 –

देही ^1/1 शरीरी ^1/1 नित्यम् ⁰ सर्वदा ⁰ सर्व-अवस्थासु ^7/3 अवध्यः ^1/1 निरवयवत्वात् ^5/1 नित्यत्वात् ^5/1 च ⁰ तत्र ⁰ अवध्यः ^1/1 अयम् ^1/1  देहे ^7/1 शरीरे ^7/1 सर्वस्य ^6/1 सर्वगतत्वात् ^5/1 स्थावर-आदिषु ^7/3 स्थितः ^1/1 अपि ⁰ सर्वस्य ^6/1 प्राणि-जातस्य ^6/1 देहे ^7/1 वध्यमाने ^7/1 अपि ⁰ अयम् ^1/1 देही ^1/1 न ⁰ वध्यः ^1/1 यस्मात् ^5/1, तस्मात् ^5/1, भीष्म-आदीनि ^2/3 सर्वाणि ^2/3 भूतानि ^2/3 उद्दिश्य ⁰ न ⁰ त्वम् ^1/1 शोचितुम् ⁰ अर्हसि ^II/1॥