1st Chapter 47th Sloka

सञ्जय उवाच

एवमुक्‍त्वार्जुनः सङ्‍ख्ये रथोपस्थ उपाविशत् ।

विसृज्य सशरं चापं शोकसंविग्नमानसः ॥४७॥

sañjaya uvāca

evamuktvārjunaḥ saṅkhye rathopastha upāviśat |

visṛjya saśaraṃ cāpaṃ śokasaṃvignamānasaḥ ||47||

सञ्जयः ^1/1 उवाच ^III/1 ।

एवम् ⁰ उक्त्वा ⁰ अर्जुनः ^1/1 सङ्‍ख्ये ^7/1 रथोपस्थे ^7/1 उपाविशत् ^III/1 ।

विसृज्य ⁰ सशरम् ^2/1 चापम् ^2/1 शोकसंविग्नमानसः ^1/1 ॥४७॥

·       सञ्जयः [sañjayaḥ] = Sañjaya = सञ्जय (m.) + कर्तरि 1/1

·       उवाच [uvāca] = said = वच् (2P) to say + लिट्/कर्तरि/III/1

·       एवम् [evam] = in this manner = अव्ययम्

·       उक्त्वा [uktvā] = having said = अव्ययम्

o   वच् to say + त्वा (having …ed)

·       अर्जुनः [arjunaḥ] = Arjuna = अर्जुन (m.) + कर्तरि to उपाविशत् 1/1

·       सङ्ख्ये [saṅkhye] = in the battle = सङ्ख्य (n.) + अधिकरणे to रथोपस्थे 7/1

·       रथोपस्थे [rathopasthe] = in the seat of chariot = रथोपस्थ (n.) + अधिकरणे to उपाविशत् 7/1

o   रथस्य (of chariot) उपस्थम् (middle, backside) रथोपस्थम् । षष्ठीतत्पुरुषः ।

·       उपाविशत् [upāviśat] = उप + विश् to sit + लङ्/कर्तरि/III/1

·       विसृज्य [visṛjya] = having thrown =  अव्ययम्

o   वि + सृज् to release + ल्यप् (having …ed)

·       सशरम् [saśaram] = with arrow = सशर (m.) + adj. to चापम् 2/1

·       चापम् [cāpam] bow = कर्मणि to विसृज्य + 2/1

·       शोकसंविग्नमानसः [śokasaṃvignamānasaḥ] = one whose mind is overwhelmed by sorrow = (m.) + adj. to अर्जुन 1/1

o   शोकेन (by sorrow) संविग्नं (overwhelmed) मनः (mind) यस्य (for him) सः शोकसंविग्नमानसः । बहुव्रीहिसमासः ।

o   ओँविजीँ + क्त

विज् + न      8.2.45 ओदितश्च । ~ निष्ठातः नः

विग् + न                    8.2.30 चोः कुः । ~ झलि

Sentence 1:

सञ्जयः ^1/1 उवाच ^III/1 ।

Sañjaya (सञ्जयः ^1/1) said (उवाच ^III/1).

Sentence 2:

शोकसंविग्नमानसः ^1/1 अर्जुनः ^1/1 एवम् ⁰ उक्त्वा ⁰ सशरम् ^2/1 चापम् ^2/1 विसृज्य ⁰ सङ्‍ख्ये ^7/1 रथोपस्थे ^7/1 उपाविशत् ^III/1 ॥४७॥

Arjuna (अर्जुनः ^1/1), whose mind is overwhelmed by sorrow (शोकसंविग्नमानसः ^1/1), having said (उक्त्वा ⁰) thus (एवम् ⁰), releasing (विसृज्य ⁰) the bow (चापम् ^2/1) with arrow (सशरम् ^2/1), sat (उपाविशत् ^III/1) in the seat of charit (रथोपस्थे ^7/1) in the battle field (सङ्‍ख्ये ^7/1).