6th Chapter 6th Sloka

बन्धुरात्मात्मनस्तस्य येनात्मैवात्मना जितः ।

अनात्मनस्तु शत्रुत्वे वर्तेतात्मैव शत्रुवत् ॥६.६॥

bandhurātmātmanastasya yenātmaivātmanā jitaḥ |

anātmanastu śatrutve vartetātmaiva śatruvat ||6.6||

बन्धुः ^1/1 आत्मा ^1/1 आत्मनः ^6/1 तस्य ^6/1 येन ^3/1 आत्मा ^1/1 एव ⁰ आत्मना ^3/1 जितः ^1/1 ।

अनात्मनः ^6/1 तु ⁰ शत्रुत्वे ^7/1 वर्तेत ^III/1 आत्मा ^1/1 एव ⁰ शत्रुवत् ⁰ ॥६.६॥

·         बन्धुः [bandhuḥ] = benefactor = बन्धु (m.) + complement to आत्मा 1/1

·         आत्मा [ātmā] = oneself = आत्मन् (m.) + कर्तरि to (भवति) 1/1

·         आत्मनः [ātmanaḥ] = of oneself = आत्मन् (m.) + सम्बन्धे to आत्मा 6/1

·         तस्य [tasya] = of that = तद् (pron. m.) + adjective to आत्मनः 6/1

·         येन [yena] = by whom = यद् (pron. m.) + adjective to आत्मना 6/1

·         आत्मा [ātmā] = oneself = आत्मन् (m.) + कर्तरि to (भवति) 1/1

·         एव [eva] = alone = अव्ययम्

·         आत्मना [ātmanā] = by oneself = आत्मन् (m.) + कर्तरि to जितः 3/1

·         जितः [jitaḥ] = mastered = जित (m.) + complement to आत्मा 1/1

·         अनात्मनः [anātmanaḥ] = for the self who has not mastered oneself = अनात्मन् (m.) + सम्बन्धे to बन्धुः 6/1

·         तु [tu] = whereas = अव्ययम्

·         शत्रुत्वे [śatrutve] = in the status of an enemy = शत्रुत्व (m.) + अधिकरणे to वर्तेत 7/1

·         वर्तेत [varteta] = may remain = वृत् (1A) to remain + विधिलिङ्/कर्तरि /III/1

·         आत्मा [ātmā] = oneself = आत्मन् (m.) + कर्तरि to वर्तेत 1/1

·         एव [eva] = alone = अव्ययम्

·         शत्रुवत् [śatruvat] = like an enemy = अव्ययम्

For that (self) who has mastered oneself by oneself, the self alone is a friend of oneself. Whereas, for the self who has not mastered oneself, the self alone would remain in the status of an enemy, like an enemy.

Sentence 1:

तस्य ^6/1 आत्मा ^1/1 एव ⁰ आत्मनः ^6/1 बन्धुः ^1/1 येन ^3/1 आत्मना ^3/1 आत्मा ^1/1 जितः ^1/1 ।

For that (self) (तस्य ^6/1) who has mastered (जितः ^1/1) oneself (आत्मा ^1/1) by oneself (येन ^3/1 आत्मना ^3/1), the self (आत्मा ^1/1) alone (एव ⁰) is a friend (बन्धुः ^1/1) of oneself (आत्मनः ^6/1).

Sentence 2:

अनात्मनः ^6/1 तु ⁰ आत्मा ^1/1 एव ⁰ शत्रुवत् ⁰ शत्रुत्वे ^7/1 वर्तेत ^III/1 ॥६.६॥

Whereas (तु ⁰), for the self who has not mastered oneself (अनात्मनः ^6/1), the self (आत्मा ^1/1) alone (एव ⁰) would remain (वर्तेत ^III/1) in the status of an enemy (शत्रुत्वे ^7/1), like an enemy (शत्रुवत् ⁰).

आत्मा ^1/1 एव ⁰ बन्धुः ^1/1 आत्मा ^1/1 एव ⁰ रिपुः ^1/1 आत्मनः ^6/1 इत्युक्तम् ^1/1 । तत्र ⁰ किंलक्षणः ^1/1 आत्मा ^1/1 आत्मनः ^6/1 बन्धुः ^1/1, किंलक्षणः ^1/1 वा ⁰ आत्मा ^1/1 आत्मनः ^6/1 रिपुः ^1/1 इत्युच्यते ^III/1 –

बन्धुः ^1/1 आत्मा ^1/1 आत्मनः ^6/1 तस्य ^6/1, तस्य ^6/1 आत्मनः ^6/1 सः ^1/1 आत्मा ^1/1 बन्धुः ^1/1 येन ^3/1 आत्मा ^1/1 आत्मना ^3/1 एव ⁰ जितः ^1/1, आत्मा ^1/1 कार्यकरणसंघातः ^1/1 येन ^3/1 वशीकृतः ^1/1, जितेन्द्रियः ^1/1 इत्यर्थः ^1/1 । अनात्मनः ^6/1 तु ⁰ अजितात्मनः ^6/1 तु ⁰ शत्रुत्वे ^7/1 शत्रुभावे ^7/1 वर्तेत ^III/1 आत्मा ^1/1 एव ⁰ शत्रुवत् ⁰, यथा ⁰ अनात्मा ^1/1 (बाह्यः) शत्रुः ^1/1 आत्मनः ^6/1 अपकारी ^1/1, तथा ⁰ आत्मा ^1/1 आत्मनः ^6/1 अपकारे ^7/1 वर्तेत ^III/1 इत्यर्थः ^1/1 ॥