2nd Chapter 25th Sloka

अव्यक्तोऽयमचिन्त्योऽयमविकार्योऽयमुच्यते ।

तस्मादेवं विदित्वैनं नानुशोचितुमर्हसि ॥२.२५॥

avyakto'yamacintyo'yamavikāryo'yamucyate |

tasmādevaṃ viditvainaṃ nānuśocitumarhasi ||2.25||

अव्यक्तः ^1/1 अयम् ^1/1 अचिन्त्यः ^1/1 अयम् ^1/1 अविकार्यः ^1/1 अयम् ^1/1 उच्यते ^III/1 ।

तस्मात् ^5/1 एवम् ⁰ विदित्वा ⁰ एनम् ^2/1 न ⁰ अनुशोचितुम् ⁰ अर्हसि ^II/1 ॥२.२५॥

·         अव्यक्तः [avyaktaḥ] = unmanifest = अव्यक्त (m.) + 1/1

o   वि + अञ्ज् (to manifest) + क्त (...ed)

= व्यक्त

o   न व्यक्तः अव्यक्तः । नञ्तत्पुरुषसमासः

·         अयम् [ayam] = this [ātmā] = इदम् (pron. m.) + 1/1

·         अचिन्त्यः [acintyaḥ] = not an object of thinking = अचिन्त्य (m.) + 1/1

o   चिन्त् (to think) + ण्यत् (object fit to be …ed)

= चिन्त्य

o   न चिन्त्यः अचिन्त्यः । नञ्तत्पुरुषसमासः

·         अयम् [ayam] = this [ātmā] = इदम् (pron. m.) + 1/1

·         अविकार्यः [avikāryaḥ] = not subject to change = अविकार्य (m.) + 1/1

o   वि + कृ (to modify) + ण्यत् (object fit to be …ed)

= विकार्य

o   न विकार्यः अविकार्यः । नञ्तत्पुरुषसमासः

·         अयम् [ayam] = this [ātmā] = इदम् (pron. m.) + 1/1

·         उच्यते [ucyate] = is said to be = वच् (2P) to say + लट्/कर्मणि/III/1

·         तस्मात् [tasmāt] = therefore = तद् (pron. m.) + 5/1

·         एवम् [evam] = in this manner = अव्ययम्

·         विदित्वा [viditvā] = having known = अव्ययम्

o   विद् (2P) to know + क्त्वा (having …ed)

·         एनम् [enam] = this [ātmā] = इदम् (pron. m.) + 2/1

·         न [na] = not = अव्ययम्

·         अनुशोचितुम् [anuśocitum] = to grieve = अव्ययम्

o   अनु + शुच् (to grieve) + तुम् (to infinitive)

·         अर्हसि [arhasi] = (you) deserve = अर्ह् (1P) to deserve + लट्/कर्तरि/II/1

This (self) is said to be unmanifet, not an object of thought, and not subject to change. Therefore, knowing this, you should not grieve.

Sentence 1:

अयम् ^1/1 अव्यक्तः ^1/1 [उच्यते ^III/1] ।

This [self] (अयम् ^1/1) is said to be (उच्यते ^III/1) unmanifest (अव्यक्तः ^1/1).

Sentence 2:

अयम् ^1/1 अचिन्त्यः ^1/1 [उच्यते ^III/1] ।

This [self] (अयम् ^1/1) is said to be (उच्यते ^III/1) not subject of thinking (अचिन्त्यः ^1/1).

Sentence 3:

अयम् ^1/1 अविकार्यः ^1/1 उच्यते ^III/1 ।

This [self] (अयम् ^1/1) is said to be (उच्यते ^III/1) not subject to change (अविकार्यः ^1/1).

Sentence 4:

तस्मात् ^5/1 एवम् ⁰ एनम् ^2/1 विदित्वा ⁰ [त्वम् ^1/1] अनुशोचितुम् ⁰ न ⁰ अर्हसि ^II/1 ॥२.२५॥

Therefore (तस्मात् ^5/1), knowing (विदित्वा ⁰) this [self] (एनम् ^2/1) in this manner (एवम् ⁰), [you (त्वम् ^1/1)] need (अर्हसि ^II/1) not (न ⁰) grieve (अनुशोचितुम् ⁰).

किञ्च –

सर्व-करण-अविषयत्वात् ^5/1 न ⁰ व्यज्यते ^III/1 इति ⁰ अव्यक्तः ^1/1 अयम् ^1/1 आत्मा ^1/1 । अतः ⁰ एव ⁰ अचिन्त्यः ^1/1 अयम् ^1/1 । यत् ⁰ हि ⁰ इन्द्रिय-गोचरः ^1/1 तत् ⁰ चिन्ता-विषयत्वम् ^1/1 आपद्यते ^III/1। अयम् ^1/1 तु ⁰ आत्मा ^1/1 अनिन्द्रिय-गोचरत्वात् ^5/1 अचिन्त्यः ^1/1। अतः ⁰ एव ⁰ अविकार्यः ^1/1, यथा ⁰ क्षीरम् ^1/1 दधि-आतञ्चन-आदिना ^3/1 विकारि ^1/1 न ⁰ तथा ⁰ अयम् ^1/1 आत्मा ^1/1 । निरवयवत्वात् ^5/1 च ⁰ अविक्रियः ^1/1। न ⁰ हि ⁰ निरवयवम् ^1/1 किञ्चित् ⁰ विक्रिय-आत्मकम् ^1/1 दृष्टम् ^1/1 । अविक्रियत्वात् ^5/1 अविकार्यः ^1/1 अयम् ^1/1 आत्मा ^1/1 उच्यते ^III/1 । तस्मात् ^5/1 एवम् ⁰ यथोक्त-प्रकारेण ^3/1 एनम् ^2/1 आत्मानाम् ^2/1 विदित्वा ⁰ त्वम् ^1/1 न ⁰ अनुशोचितुम् ⁰ अर्हसि ^II/1 “हन्ता ^1/1 अहम् ^1/1 एषाम् ^6/3, मया ^3/1 एते ^1/3 हन्यन्ते ^III/3” इति ⁰ ॥