2nd Chapter 24th Sloka

अच्छेद्योऽयमदाह्योऽयमक्लेद्योऽशोष्य एव च ।

नित्यः सर्वगतः स्थाणुरचलोऽयं सनातनः॥२.२४॥

 

acchedyo'yamadāhyo'yamakledyo'śoṣya eva ca |

nityaḥ sarvagataḥ sthāṇuracalo'yaṃ sanātanaḥ||2.24||

 

अच्छेद्यः ^1/1 अयम् ^1/1 अदाह्यः ^1/1 अयम् ^1/1 अक्लेद्यः ^1/1 अशोष्यः ^1/1 एव ⁰ च ⁰ ।

नित्यः ^1/1 सर्वगतः ^1/1 स्थाणुः ^1/1 अचलः ^1/1 अयम् ^1/1 सनातनः ^1/1॥२.२४॥

 

·       अच्छेद्यः [acchedyaḥ] = that which cannot be cut = अच्छेद्य (m.) + 1/1

o   छिद् (to cut) + ण्यत् (object which can be done)

= छेद्य

o   न छेद्यः इति अच्छेद्यः । नञ्तत्पुरुषसमासः

·       अयम् [ayam] = this [ātmā] = इदम् (pron. m.) + 1/1

·       अदाह्यः [adāhyaḥ] = that which cannot be burned = अदाह्य (m.) + 1/1

o   दह् (to burn) + ण्यत् (object which can be done)

= दाह्य

o   न दाह्यः इति अदाह्यः । नञ्तत्पुरुषसमासः

·       अयम् [ayam] = this [ātmā] = इदम् (pron. m.) + 1/1

·       अक्लेद्यः [akledyaḥ] = that which cannot be wet = अक्लेद्य (m.) + 1/1

o   क्लिद् (to wet) + ण्यत् (object which can be done)

= क्लेद्य

o   न क्लेद्यः इति अक्लेद्यः । नञ्तत्पुरुषसमासः

·       अशोष्यः [aśoṣyaḥ] = that which cannot be dried = अशोष्य (m.) + 1/1

o   शुष् (to dry) + ण्यत् (object which can be done)

= शोष्य

o   न शोष्यः इति अशोष्यः । नञ्तत्पुरुषसमासः

·       एव [eva] = indeed = अव्ययम्

·       च [ca] = and = अव्ययम्

·       नित्यः [nityaḥ] = changeless = नित्य (m.) + 1/1

·       सर्वगतः [sarvagataḥ] = all pervasive = सर्वगत (m.) + 1/1

·       स्थाणुः [sthāṇuḥ] = stable = सर्वगत (m.) + 1/1

·       अचलः [acalaḥ] = immovable = अचल (m.) + 1/1

·       अयम् [ayam] = this [ātmā] = इदम् (pron. m.) + 1/1

·       सनातनः [sanātanaḥ] = eternal = सनातन (m.) + 1/1

 

This (self) cannot be cut, burnt, drowned, or dried. It is changeless, all-pervading, stable, immovable, and eternal.

 

यतः ⁰ एवम् ⁰ तस्मात् ^5/1 –

अच्छेद्यः ^1/1 अयम् ^1/1 अदाह्यः ^1/1 अयम् ^1/1 अक्लेद्यः ^1/1 अशोष्यः ^1/1 एव ⁰ च ⁰ ।

नित्यः ^1/1 सर्वगतः ^1/1 स्थाणुः ^1/1 अचलः ^1/1 अयम् ^1/1 सनातनः ^1/1॥२.२४॥

यस्मात् ^5/1 अन्योन्य-नाश-हेतु-भूतानि ^1/3 एनम् ^2/1 आत्मानम् ^2/1 नाशयितुम् ⁰ न ⁰ उत्सहन्ते ^III/3 असि-आदीनि ^1/3 तस्मात् ^5/1 नित्यः ^1/1 । नित्यत्वात् ^5/1 सर्वगतः ^1/1 । सर्वगतत्वात् ^5/1 स्थाणुः ^1/1 इव ⁰, स्थिरः ^1/1 इति ⁰ एतत् ^1/1 । स्थिरत्वात् ^5/1 अचलः ^1/1 अयम् ^1/1 आत्मा ^1/1। अतः ⁰ सनातनः ^1/1 चिरन्तनः ^1/1, न ⁰ कारणात् ^5/1 कुतश्चित् ⁰ निष्पन्नः ^1/1, अभिनवः ^1/1 इत्यर्थः ^1/1 ॥

न ⁰ एतेषाम् ^6/3 श्लोकानाम् ^6/3 पौनरुक्त्यम् ^1/1 चोदनीयम् ^1/1, यतः ⁰ एकेन ^3/1 एव ⁰ श्लोकेन ^3/1 आत्मनः ^6/1 नित्यत्वम् ^1/1 अविक्रियत्वम् ^1/1 च ⁰ उक्तम् ^1/1 “न ⁰ जायते ^III/1 म्रियते ^III/1 वा ⁰” इत्यादिना ^3/1। तत्र ⁰ यत् ^1/1 एव ⁰ आत्म-विषयम् ^1/1 किञ्चित् ⁰ उच्यते ^III/1, तत् ^1/1 तस्मात् ^5/1 श्लोकार्थात् ^5/1 न ⁰ अतिरिच्यते ^III/1; किञ्चित् ⁰ शब्दतः ⁰ पुनरुक्तम् ^1/1, किञ्चित् ⁰ अर्थतः ⁰ इति ⁰ । दुर्बोधत्वात् ^5/1 आत्मवस्तुनः ^6/1 पुनः ⁰ पुनः ⁰ प्रसङ्गम् ^2/1 आपाद्य ⁰ शब्द-अन्तरेण ^3/1 तत् ^2/1 एव ⁰ वस्तु ^2/1 निरूपयति ^III/1 भगवान् ^1/1 वासुदेवः ^1/1 कथम् ⁰ नु ⁰ नाम ⁰ संसारिणाम् ^6/3 अव्यक्तम् ^1/1 तत्त्वम् ^1/1 बुद्धि-गोचरताम् ^2/1 आपन्नम् ^1/1 सत् ^1/1 संसार-निवृत्तये ^4/1 स्यात् ^III/1 इति ⁰ ॥