2nd Chapter 19th Sloka

य एनं वेत्ति हन्तारं यश्चैनं मन्यते हतम् ।

उभौ तौ न विजानीतो नायं हन्ति न हन्यते ॥२.१९॥

ya enaṃ vetti hantāraṃ yaścainaṃ manyate hatam |

ubhau tau na vijānīto nāyaṃ hanti na hanyate ||2.19||

यः ^1/1 एनम् ^2/1 वेत्ति ^III/1 हन्तारम् ^2/1 यः ^1/1 च ⁰ एनम् ^2/1 मन्यते ^III/1 हतम् ^2/1 ।

उभौ ^1/2 तौ ^1/2 न ⁰ विजानीतः ^III/2 न ⁰ अयम् ^1/1 हन्ति ^III/1 न ⁰ हन्यते ^III/1 ॥२.१९॥

·         यः [yaḥ] = the one who = यद् (pron. m.) + 1/1

·         एनम् [enam] = this [ātmā] = इदम् (pron. m.) + 2/1

o   इदम्-शब्दस्य अन्वादेशः

o   अन्वादेश is an alternative form of pronoun इदम् and एतद् which have been used in one sentence and again used in another sentence.

·         वेत्ति [vetti] = knows = विद् (2P) to know + लट्/कर्तरि/III/1

·         हन्तारम् [hantāram] = one who kills = हन्तृ (m.) + 2/1

o   हन् to kill + तृच् (agent)

·         यः [yaḥ] = the one who = यद् (pron. m.) + 1/1

·         च [ca] = and = अव्ययम्

·         एनम् [enam] = this [आत्मा] = इदम् (pron. m.) + 2/1

·         मन्यते [manyate] = consider = मन् (4A) to consider + लट्/कर्तरि/III/1

·         हतम् [hatam] = one who is killed = हत (m.) + 2/1

o   हन् to kill + क्त (object)

·         उभौ [ubhau] = both = उभ (pron. m.) + 1/2

·         तौ [tau] = they = तद् (pron. m.) + 1/2

·         न [na] = do not = अव्ययम्

·         विजानीतः [vijānītaḥ] = they two know = वि + ज्ञा (9P) to know + लट्/कर्तरि/III/2

·         न [na] = do not = अव्ययम्

·         अयम् [ayam] = this [ātmā] = इदम् (pron. m.) + 1/1

·         हन्ति [hanti] =  हन् (2P) to kill + लट्/कर्तरि/III/1

·         न [na] = do not = अव्ययम्

·         हन्यते [hanyate] =  हन् (2P) to kill + लट्/कर्मणि/III/1

Subordinate Sentence 1:

यः ^1/1 एनम् ^2/1 हन्तारम् ^2/1 वेत्ति ^III/1

The one who (यः ^1/1) knows (वेत्ति ^III/1) this [ātmā] (एनम् ^2/1) to be the killer (हन्तारम् ^2/1),

Subordinate Sentence 2:

यः ^1/1 च ⁰ एनम् ^2/1 हतम् ^2/1 मन्यते ^III/1 ।

And (च ⁰) the one who (यः ^1/1) considers (मन्यते ^III/1) this [ātmā] (एनम् ^2/1) to be the killed (हतम् ^2/1),

Main Sentence 1:

तौ ^1/2 उभौ ^1/2 न ⁰ विजानीतः ^III/2

They (तौ ^1/2) both (उभौ ^1/2) do not (न ⁰) know (विजानीतः ^III/2).

Main Sentence 2:

अयम् ^1/1 न ⁰ हन्ति ^III/1

This [ātmā] (अयम् ^1/1) does not (न ⁰) kill (हन्ति ^III/1).

Main Sentence 2:

[अयम् ^1/1] न ⁰ हन्यते ^III/1 ॥२.१९॥

This [ātmā] (अयम् ^1/1) is not (न ⁰) killed (हन्यते ^III/1).

शोक-मोह-आदि-संसार-कारण-निवृत्ति-अर्थम् ^1/1 गीताशास्त्रम् ^1/1, न ⁰ प्रवर्तकम् ^1/1 इति ⁰ एतस्य ^6/1 अर्थस्य ^6/1 साक्षिभूते ^1/2 ऋचौ ^1/2 आनिनाय ^III/1 भगवान् ^1/0 । यत् ^2/1 तु ⁰ मन्यसे ^II/1 “युद्धे ^7/1 भीष्मादयः ^1/3 मया ^3/1 हन्यन्ते ^III/3” “अहम् ^1/1 एव ⁰ तेषाम् ^6/3 हन्ता ^1/1” इति ⁰, एषा ^1/1 बुद्धिः ^1/1 मृषा ⁰ एव ⁰ ते ^6/1। कथम् ⁰? –

यः ^1/1 एनम् ^2/1 प्रकृतम् ^2/1 देहिनम् ^2/1 वेत्ति ^III/1 विजानाति ^III/1 हन्तारम् ^2/1 हनन-क्रियायाः ^6/1 कर्तारम् ^2/1 यः ^1/1 च ⁰ एनम् ^2/1 अन्यः ^1/1 मन्यते ^III/1 हतम् ^2/1 देह-हननेन ^3/1 “हतः ^1/1 अहम् ^1/1” इति ⁰ हनन-क्रियायाः ^6/1 कर्म-भूतम् ^1/1, तौ ^1/2 उभौ ^1/2 न ⁰ विजानीतः ^III/2 न ⁰ ज्ञातवन्तौ ^1/2 अविवेकेन ^3/1 आत्मानम् ^2/1। “हन्ता ^1/1 अहम् ^1/1” “हतः ^1/1 अस्मि ^I/1 अहम् ^1/1” इति ⁰ देह-हननेन ^3/1 आत्मानम् ^2/1 अहं-प्रत्यय-विषयम् ^2/1 यौ ^1/2 विजानीतः ^II/2 तौ ^1/2 आत्म-स्वरूप-अनभिज्ञौ ^1/2 इत्यर्थः ^1/1। यस्मात् ^5/1 न ⁰ अयम् ^1/1 आत्मा ^1/1 हन्ति ^III/1 न ⁰ हनन-क्रियायाः ^6/1 कर्ता ^1/1 भवति ^III/1, न ⁰ च ⁰ हन्यते ^III/1 न ⁰ च ⁰ कर्म ^1/1 भवति ^III/1 इत्यर्थः ^1/1, अविक्रियत्वात् ^5/1 ॥