6th Chapter 44th Sloka

पूर्वाभ्यासेन तेनैव ह्रियते ह्यवशोऽपि सः ।

जिज्ञासुरपि योगस्य शब्दब्रह्मातिवर्तते ॥६.४४॥

pūrvābhyāsena tenaiva hriyate hyavaśo'pi saḥ |

jijñāsurapi yogasya śabdabrahmātivartate ||6.44||

पूर्वाभ्यासेन ^3/1 तेन ^3/1 एव ⁰ ह्रियते ^III/1 हि ⁰ अवशः ^1/1 अपि ⁰ सः ^1/1 ।

जिज्ञासुः ^1/1 अपि ⁰ योगस्य ^6/1 शब्दब्रह्म ^2/1 अतिवर्तते ^III/1 ॥६.४४॥

           

·       पूर्वाभ्यासेन [pūrvābhyāsena] = by previous practice = पूर्व-अभ्यास (m.) + हेतौ 3/1

·       तेन [tena] = by that = तद् m. + adj. to पूर्वाभ्यासेन 3/1

·       एव [eva] = alone = अव्ययम्

·       ह्रियते [hriyate] = (he) is led = हृ (1U) to take away, to lead + लट्/कर्मणि/III/1

·       हि [hi] = indeed = अव्ययम्

·       अवशः [avaśaḥ] = necessarily = 1/1

·       अपि [api] = even = अव्ययम्

·       सः [saḥ] = he = तद् m. + कर्तरि to ह्रियते 1/1

·       जिज्ञासुः [jijñāsuḥ] = the one who is desirous of the knowledge = जिज्ञासु m. + कर्तरि to अतिवर्तते 1/1

·       अपि [api] = even = अव्ययम्

·       योगस्य [yogasya] = of yoga = योग (m.) + सम्बन्धे to जिज्ञासुः 6/1

·       शब्दब्रह्म [śabdabrahma] = the karma-kāṇḍa of the Veda = शब्दब्रह्मन् (n.) + कर्मणि to अतिवर्तते 2/1

·       अतिवर्तते [ativartate] = goes beyond = अति + वृत् (1A) to cross, to go beyond + लट्/कर्तरि/III/1

By this previous practice alone, he is necessarily led (to yoga). Even as the one who is desirous of the knowledge of yoga he goes beyond the Veda (the karma-kāṇḍa of the Veda).

Sentence 1:

By this (तेन ^3/1) previous practice (पूर्वाभ्यासेन ^3/1) alone (एव ⁰ हि ⁰), he (सः ^1/1) is necessarily (अवशः ^1/1 अपि ⁰) led (ह्रियते ^III/1) (to yoga).

Sentence 2:

Even (अपि ⁰) as the one who is desirous of the knowledge (जिज्ञासुः ^1/1) of yoga (योगस्य ^6/1) he goes beyond (अतिवर्तते ^III/1) the Veda (शब्दब्रह्म ^2/1) (the karma-kāṇḍa of the Veda).

कथम् ⁰ पूर्व-देह-बुद्धि-संयोगः ^1/1 इति ⁰ तत् ^1/1 उच्यते ^III/1 –

यः ^1/1 पूर्व-जन्मनि ^7/1 कृतः ^1/1 अभ्यासः ^1/1 सः ^1/1 पूर्वाभ्यासः ^1/1, तेन ^3/1 एव ⁰ बलवता ^3/1 ह्रियते ^III/1 संसिद्धौ ^7/1 हि ⁰ यस्मात् ^5/1 अवशः ^1/1 अपि ⁰ सः ^1/1 योगभ्रष्टः ^1/1 । न ⁰ कृतम् ^1/1 चेत् ⁰ योग-अभ्यास-जात् ^5/1 संस्कारात् ^5/1 बलवत्तरम् ^1/1 अधर्मादि-लक्षणम् ^1/1 कर्म ^1/1, तदा ⁰ योग-अभ्यास-जनितेन ^3/1 संस्कारेण ^3/1 ह्रियते ^III/1; अधर्मः ^1/1 चेत् ⁰ बलवत्तरः ^1/1 कृतः ^1/1, तेन ^3/1 योगजः ^1/1 अपि ⁰ संस्कारः ^1/1 अभिभूयते ^III/1 एव ⁰, तत्-क्षये ^7/1 तु ⁰ योगजः ^1/1 संस्कारः ^1/1 स्वयम् ⁰ एव ⁰ कार्यम् ^2/1 आरभते ^III/1, न ⁰ दीर्घ-काल-स्थस्य ^6/1 अपि ⁰ विनाशः ^1/1 तस्य ^6/1 अस्ति ^III/1 इत्यर्थः ^1/1 । अतः ⁰ जिज्ञासुः ^1/1 अपि ⁰ योगस्य ^6/1 स्वरूपम् ^2/1 ज्ञातुम् ⁰ इच्छन् ^1/1 अपि ⁰ योगमार्गे ^7/1 प्रवृत्तः ^1/1 संन्यासी ^1/1 योगभ्रष्टः ^1/1, सामर्थ्यात् ^5/1 सः ^1/1 अपि ⁰ शब्दब्रह्म ^2/1 वेद-उक्त-कर्म-अनुष्ठान-फलम् ^2/1 अतिवर्तते ^III/1 अतिक्रामति ^III/1 अपाकरिष्यति ^III/1; किमुत ⁰ बुद्ध्‍वा ⁰ यः ^1/1 योगम् ^2/1 तन्निष्ठः ^1/1 अभ्यासम् ^2/1 कुर्यात् ^III/1 ॥