6th Chapter 42nd Sloka

अथवा योगिनामेव कुले भवति धीमताम् ।

एतद्धि दुर्लभतरं लोके जन्म यदीदृशम् ॥६.४२॥

athavā yogināmeva kule bhavati dhīmatām |

etaddhi durlabhataraṃ loke janma yadīdṛśam ||6.42||

अथवा ⁰ योगिनाम् ^6/3 एव ⁰ कुले ^7/1 भवति ^III/1 धीमताम् ^6/3 ।

एतत् ^1/1 हि ⁰ दुर्लभतरम् ^1/1 लोके ^7/1 जन्म ^1/1 यत् ^1/1 ईदृशम् ^1/1 ॥६.४२॥

·       अथवा [athavā] = or = अव्ययम्

·       योगिनाम् [yoginām] = of yogins = योगिन् m. + सम्बन्धे to कुले 6/3

·       एव [eva] = indeed = अव्ययम्

·       कुले [kule] = into the family = कुल (n.) + अधिकरणे to भवति 7/1

·       भवति [bhavati] = is born = भू to be + लट्/कर्तरि/III/1

·       धीमताम् [dhīmatām] = of wise = धीमत् m. + सम्बन्धे to कुले 6/3

·       एतत् [etat] = this = एतद् n. + कर्तरि to (भवति) 1/1

·       हि  [eva] = indeed = अव्ययम्

·       दुर्लभतरम् [durlabhataram] = very difficult to gain = दुर्लभतर n. + S.C. to एतत् 1/1

·       लोके [loke] = in this world = लोक (m.) + अधिकरणे to (भवति) 7/1

·       जन्म [janma] = birth = जन्मन् (n.) + कर्तरि to (भवति) 1/1

·       यत् [yat] = that which = यद् n. + adj. to जन्म 1/1

·       ईदृशम् [īdṛśam] = like this = ईदृश n. + adj. to जन्म 1/1

Or he is indeed born into the family of wise yogins. A birth such as this is indeed very difficult to gain in this world.

Sentence 1:

Or (अथवा ⁰) he is indeed (एव ⁰) born (भवति ^III/1) into the family (कुले ^7/1) of wise (धीमताम् ^6/3) yogins (योगिनाम् ^6/3).

Sentence 2:

A birth (जन्म ^1/1) such as this (एतत् ^1/1 यत् ^1/1 ईदृशम् ^1/1) is indeed (हि ⁰) very difficult to gain (दुर्लभतरम् ^1/1) in this world (लोके ^7/1).

अथवा ⁰ श्रीमताम् ^6/3 कुलात् ^5/1 अन्यस्मिन् ^7/1 योगिनाम् ^6/3 एव ⁰ दरिद्राणाम् ^6/3 कुले ^7/1 भवति ^III/1 जायते ^III/1 धीमताम् ^6/3 बुद्धिमताम् ^6/3 । एतत् ^1/1 हि ⁰  जन्म ^1/1, यत् ^1/1 दरिद्राणाम् ^6/3 योगिनाम् ^6/3 कुले ^7/1, दुर्लभतरम् ^1/1 दुःख-लभ्यतरम् ^1/1 पूर्वम् ^2/1 अपेक्ष्य ⁰ लोके ^7/1 जन्म ^1/1 यत् ^1/1 ईदृशम् ^1/1 यथोक्त-विशेषणे ^7/1 कुले ^7/1 ॥