4th Chapter 38th Sloka

न हि ज्ञानेन सदृशं पवित्रमिह विद्यते ।

तत्स्वयं योगसंसिद्धः कालेनात्मनि विन्दति ॥४.३८॥

na hi jñānena sadṛśaṃ pavitramiha vidyate |

tatsvayaṃ yogasaṃsiddhaḥ kālenātmani vindati ||4.38||

न ⁰ हि ⁰ ज्ञानेन ^3/1 सदृशम् ^1/1 पवित्रम् ^1/1 इह ⁰ विद्यते ^III/1 ।

तत् ^2/1 स्वयम् ⁰ योगसंसिद्धः ^1/1 कालेन ^3/1 आत्मनि ^7/1 विन्दति ^III/1 ॥४.३८॥

·         न [na] = not = अव्ययम्

·         हि [hi] = therefore = अव्ययम्

·         ज्ञानेन [jñānena] = to knowledge = ज्ञान (n.) + 3/1

o   तृतीया by 2.3.72 तुल्यार्थैरलुलोपमाभ्यां तृतीयान्यतरस्याम् ।

·         सदृशम् [sadṛśam] = equivalent = सदृश (n.) + 1/1

·         पवित्रम् [pavitram] = that which purifies = पवित्र (n.) + 1/1

·         इह [iha] = in this world = अव्ययम्

·         विद्यते [vidyate] = there is = विद् (4A) to be + लट्/कर्तरि/III/1

·         तत् [tat] = that (knowledge) = तद् (pron. n.) + कर्मणि to विन्दति 2/1

·         स्वयम् [svayam] = naturally = अव्ययम्

·         योगसंसिद्धः [yogasaṃsiddhaḥ] = one who has in time attained preparedness through karma-yoga = योगसंसिद्ध (m.) + 1/1

o   योगेन कर्मयोगेन समाधियोगेन च संसिद्धः संस्कृतः योग्यताम् आपन्नः इति योगसंसिद्धः (3T) ।

·         कालेन [kālena] = in time = काल (m.) + 3/1

o   तृतीया by 2.3.6 अपवर्गे तृतीया ।

·         आत्मनि [ātmani] = in the mind = आत्मन् (m.) + अधिकरणे to विन्दति 7/1

·         विन्दति [vindati] = makes= विन्द् (6U) to find + लट्/कर्तरि/III/1

Therefore, in this world there is no purifier equivalent to knowledge. One who has in time attained preparedness through karma-yoga naturally gains (knowledge) in the mind.

Sentence 1:

हि ⁰ ज्ञानेन ^3/1 सदृशम् ^1/1 पवित्रम् ^1/1 इह ⁰ न ⁰ विद्यते ^III/1 ।

Therefore (हि ⁰), in this world (इह ⁰) there is (विद्यते ^III/1) no (न ⁰) purifier (पवित्रम् ^1/1) equivalent (सदृशम् ^1/1) to knowledge (ज्ञानेन ^3/1).

Sentence 2:

तत् ^2/1 स्वयम् ⁰ योगसंसिद्धः ^1/1 कालेन ^3/1 आत्मनि ^7/1 विन्दति ^III/1 ॥४.३८॥

One who has in time (कालेन ^3/1) attained preparedness through karma-yoga (योगसंसिद्धः ^1/1) naturally (स्वयम् ⁰) gains (विन्दति ^III/1) (knowledge) (तत् ^2/1) in the mind (आत्मनि ^7/1).

यतः ⁰ एवम् ⁰ (ज्ञानाग्निः सर्वकर्माणि भस्मसात् कुरुते।) अतः ⁰ –

न ⁰ हि ⁰ ज्ञानेन ^3/1 सदृशम् ^1/1 तुल्यम् ^1/1 पवित्रम् ^1/1 पावनम् ^1/1 शुद्धिकरम् ^1/1 इह ⁰ विद्यते ^III/1 । तत् ^2/1 ज्ञानम् ^2/1 स्वयम् ⁰ एव योग-संसिद्धः ^1/1 योगेन ^3/1 कर्मयोगेन ^3/1 समाधियोगेन ^3/1 च ⁰ संसिद्धः ^1/1 संस्कृतः ^1/1 योग्यताम् ^2/1 आपन्नः ^1/1 सन् ^1/1 मुमुक्षुः ^1/1 कालेन ^3/1 महता ^3/1 आत्मनि ^7/1 विन्दति ^III/1 लभते ^III/1 इत्यर्थः ^1/1॥