4th Chapter 25th Sloka

दैवमेवापरे यज्ञं योगिनः पर्युपासते ।

ब्रह्माग्नावपरे यज्ञं यज्ञेनैवोपजुह्वति ॥४.२५॥

daivamevāpare yajñaṃ yoginaḥ paryupāsate |

brahmāgnāvapare yajñaṃ yajñenaivopajuhvati ||4.25||

दैवम् ^2/1 एव ⁰ अपरे ^1/3 यज्ञम् ^2/1 योगिनः ^1/3 पर्युपासते ^III/3 ।

ब्रह्माग्नौ ^7/1 अपरे ^1/3 यज्ञम् ^2/1 यज्ञेन ^3/1 एव ⁰ उपजुह्वति ^III/3 ॥४.२५॥

·         दैवम् [daivam] = that which invokes deities = दैव (m.) + adj. to यज्ञम् 2/1

·         एव [eva] = only = अव्ययम्

·         अपरे [apare] = those who = अपर (pron. m.) + 1/3

·         यज्ञम् [yajñam] = ritual = यज्ञ (m.) + कर्मणि to पर्युपासते 2/1

·         योगिनः [yoginaḥ] = karma-yogins= योगिन् (m.) + 1/3

·         पर्युपासते [paryupāsate] = perform = परि + उप + आस् to worship + लट्/कर्तरि/III/3

·         ब्रह्माग्नौ [brahma] = into the fire of Brahman = ब्रह्माग्नि (m.) + अधिकरणे 7/1

o   ब्रह्म एव अग्निः ब्रह्माग्निः (KT), तस्मिन् ।

·         अपरे [apare] = those who = अपर (pron. m.) + कर्तरि to उपजुह्वति  1/3

·         यज्ञम् [yajñam] = oneself = यज्ञ (m.) + कर्मणि to उपजुह्वति 2/1

o   शाङ्करभाष्यम् – यज्ञशब्दवाच्यः आत्मा आत्मनामसु यज्ञशब्दस्य पाठात् ।

·         यज्ञेन [yajñena] = by onself = यज्ञ (m.) + करणे to उपजुह्वति 2/1

o   शाङ्करभाष्यम् – आत्मना एव उक्तलक्षणेन ।

·         एव [eva] = itself = अव्ययम्

·         उपजुह्वति [upajuhvati] = offer = उप + हु to offer + लट्/कर्तरि/III/3

Karma-yogins perform only those rituals that invoke the deities, while others (sannyaasins) offer themselves by themselves unto the fire (knowledge) of Brahman.

Sentence 1:

अपरे ^1/3 योगिनः ^1/3 दैवम् ^2/1 एव ⁰ यज्ञम् ^2/1 पर्युपासते ^III/3 ।

अपरे ^1/3 यज्ञम् ^2/1 यज्ञेन ^3/1 एव ⁰ ब्रह्माग्नौ ^7/1 उपजुह्वति ^III/3 ॥४.२५॥

Karma-yogins (अपरे ^1/3 योगिनः ^1/3) perform (पर्युपासते ^III/3) only (एव ⁰) those rituals (यज्ञम् ^2/1) that invoke the deities (दैवम् ^2/1), while others (sannyaasins) (अपरे ^1/3) offer (उपजुह्वति ^III/3) themselves (यज्ञम् ^2/1) by themselves (यज्ञेन ^3/1 एव ⁰) unto the fire (knowledge) of Brahman (ब्रह्माग्नौ ^7/1).

तत्र ⁰ अधुना ⁰ सम्यग्दर्शनस्य ^6/1 यज्ञत्वम् ^2/1 संपाद्य ⁰ तत्(सम्यग्दर्शन)-स्तुति-अर्थम् ⁰ अन्ये ^1/3 अपि ⁰ यज्ञाः ^1/3 उपक्षिप्यन्ते ^III/3 --

दैवम् ^2/1 एव ⁰ [देवाः ^1/3 इज्यन्ते ^III/3 येन ^3/1 यज्ञेन ^3/1 असौ ^1/1 दैवः ^1/1 यज्ञः ^1/1, तम् ^2/1 एव ⁰]  अपरे ^1/3 यज्ञम् ^2/1 योगिनः ^1/3 कर्मिणः ^1/3 पर्युपासते ^III/3 कुर्वन्ति ^III/3 इत्यर्थः ^1/1।

ब्रह्माग्नौ ^7/1 “सत्यं ज्ञानमनन्तं ब्रह्म” (तैत्ति. उ. 2.1) “विज्ञानमानन्दं ब्रह्म” (बृ. उ. 3.9.22) “यत् साक्षादपरोक्षात् ब्रह्म य आत्मा सर्वान्तरः” (बृ. उ. 3.4.1) इत्यादि-वचन-उक्तम् ^1/1 अशनाय-आदि-सर्व-संसार-धर्म-वर्जितम् ^1/1 “नेति नेति” इति ⁰ निरस्त-अशेष-विशेषम् ^1/1 ब्रह्म-शब्देन ^3/1 उच्यते ^III/1। ब्रह्म ^1/1 च ⁰ तत् ^1/1 अग्निः ^1/1 च ⁰ सः ^1/1 होम-अधिकरणत्व-विवक्षया ^3/1 ब्रह्माग्निः ^1/1 तस्मिन् ^7/1 ब्रह्माग्नौ ^7/1 । अपरे ^1/3 अन्ये ^1/3 ब्रह्मविदः ^1/3 यज्ञम् ^2/1 – यज्ञ-शब्द-वाच्यः ^1/1 आत्मा ^1/1, आत्म-नामसु ^7/3 यज्ञ-शब्दस्य ^6/1 पाठात् ^5/1 – तम् ^2/1 आत्मानम् ^2/1 यज्ञम् ^2/1 परमार्थतः ⁰ परम् ^2/1 एव ⁰ ब्रह्म ^2/1 सन्तम् ^2/1 बुद्धि-आदि-उपाधि-संयुक्तम् ^2/1 अध्यस्त-सर्व-उपाधि-धर्मकम् ^2/1 आहुति-रूपम् ^2/1 यज्ञेन ^3/1 एव ⁰  आत्मना ^3/1 एव ⁰ उक्त-लक्षणेन ^3/1 उपजुह्वति ^III/3 प्रक्षिपन्ति ^III/3 । सोपाधिकस्य ^6/1 आत्मनः ^6/1 निरुपाधिकेन ^3/1 परब्रह्मस्वरूपेण ^3/1 एव ⁰ यत्-दर्शनम् ^1/1 सः ^1/1 तस्मिन् ^7/1 (ब्रह्माग्नौ) होमः ^1/1 तम् ^2/1 (होमम्) कुर्वन्ति ^III/3 ब्रह्म-आत्म-एकत्व-दर्शन-निष्ठाः ^1/3 संन्यासिनः ^1/3 इत्यर्थः ^1/1 । सः ^1/1 अयम् ^1/1 सम्यग्दर्शन-लक्षणः ^1/1 यज्ञः ^1/1 दैव-यज्ञादिषु ^7/3 यज्ञेषु ^7/3 उपक्षिप्यते ^III/1 “ब्रह्मार्पणम् (4.24)” इत्यादिश्लोकैः ^3/3 प्रस्तुतः ^1/1 “श्रेयान् द्रव्यमयाद्यज्ञात् ज्ञानयज्ञः परंतप” (गीता 4.33) इत्यादिना ^3/1 स्तुत्यर्थम् ⁰ –