6th Chapter 27th Sloka

प्रशान्तमनसं ह्येनं योगिनं सुखमुत्तमम् ।

उपैति शान्तरजसं ब्रह्मभूतमकल्मषम् ॥६.२७॥

praśāntamanasaṃ hyenaṃ yoginaṃ sukhamuttamam |

upaiti śāntarajasaṃ brahmabhūtamakalmaṣam ||6.27||

प्रशान्तमनसम् ^2/1 हि ⁰ एनम् ^2/1 योगिनम् ^2/1 सुखम् ^1/1 उत्तमम् ^1/1 ।

उपैति ^III/1 शान्तरजसम् ^2/1 ब्रह्मभूतम् ^2/1 अकल्मषम् ^2/1 ॥६.२७॥

·         प्रशान्तमनसम् [praśāntamanasam] = one whose mind is tranquil = प्रशान्तमनस् m. + adj. to योगिनम् 2/1

·         हि [hi] = indeed = अव्ययम्

·         एनम् [enam] = this = एतद् m. + adj. to योगिनम् 2/1

·         योगिनम् [yoginam] = meditator = योगिन् m. + कर्मणि to उपैति 2/1

·         सुखम् [sukham] = happiness = सुख (n.) + कर्तरि to उपैति 1/1

·         उत्तमम् [uttamam] = the most exalted = उत्तम n. + adj. to सुखम् 1/1

·         उपैति [upaiti] = reaches = उप + इण् गतौ to reach + लट्/कर्तरि/III/1

·         शान्तरजसम् [śāntarajasam] = one whose impurities have all resolved = शान्तरजस् m. + adj. to योगिनम् 2/1

·         ब्रह्मभूतम् 2/1 [brahmabhūtam] = who has become Brahman = ब्रह्मभूत m. + adj. to योगिनम् 2/1

·         अकल्मषम् [akalmaṣam] = one whose life is free from all defects = अकल्मष m. + adj. to योगिनम् 2/1

Indeed, the most exalted happiness reaches this meditator whose mind is tranquil, whose impurities have all resolved, whose life is free from all defects, who has become Brahman (through knowledge).

Sentence 1:

Indeed (हि ⁰), the most exalted (उत्तमम् ^1/1) happiness (सुखम् ^1/1) reaches (उपैति ^III/1) this (एनम् ^2/1) meditator (योगिनम् ^2/1) whose mind is tranquil (प्रशान्तमनसम् ^2/1), whose impurities have all resolved (शान्तरजसम् ^2/1), whose life is free from all defects (अकल्मषम् ^2/1), who has become Brahman (ब्रह्मभूतम् ^2/1) (through knowledge).

प्रशान्तमनसम् ^2/1 प्रकर्षेण ^3/1 शान्तम् ^1/1 मनः ^1/1 यस्य ^6/1 सः ^1/1 प्रशान्तमनाः ^1/1 तम् ^2/1 प्रशान्तमनसम् ^2/1 हि ⁰ एनम् ^2/1 योगिनम् ^2/1 सुखम् ^1/1 उत्तमम् ^1/1 निरतिशयम् ^1/1 उपैति ^III/1 उपगच्छति ^III/1 शान्तरजसम् ^2/1 प्रक्षीण-मोह-आदि-क्लेश-रजसम् ^2/1 इत्यर्थः ^1/1, ब्रह्मभूतम् ^2/1 जीवन्मुक्तम् ^2/1 “ब्रह्म ^1/1 एव ⁰ सर्वम् ^1/1” इति ⁰ एवम् ⁰ निश्चयवन्तम् ^2/1 ब्रह्मभूतम् ^2/1 अकल्मषम् ^2/1 धर्म-अधर्म-आदि-वर्जितम् ^2/1 ॥

6th Chapter 26th Sloka

यतो यतो निश्चरति मनश्चञ्चलमस्थिरम् ।

ततस्ततो नियम्यैतदात्मन्येव वशं नयेत् ॥६.२६॥

yato yato niścarati manaścañcalamasthiram |

tatastato niyamyaitadātmanyeva vaśaṃ nayet ||6.26||

यतः ⁰ यतः ⁰ निश्चरति ^III/1 मनः ^1/1 चञ्चलम् ^1/1 अस्थिरम् ^1/1।

ततः ⁰ ततः ⁰ नियम्य ⁰ एतत् ^2/1 आत्मनि ^7/1 एव ⁰ वशम् ^2/1 नयेत् ^III/1 ॥६.२६॥

·         यतः यतः [yataḥ yataḥ] = for whichever reason = अव्ययम्

·         निश्चरति [niścarati] = goes away = निस् + चर् to go out + लट्/कर्तरि/III/1

·         मनः [manaḥ] = the mind = मनस् (n.) + कर्तरि to निश्चरति 1/1

·         चञ्चलम् [cañcalam] = always in a state of flux = चञ्चल n. + adj. to मनः 1/1

·         अस्थिरम् [asthiram] = unsteady = अस्थिर n. + adj. to मनः 1/1

·         ततः ततः [tataḥ tataḥ] = from that = अव्ययम्

·         नियम्य [niyamya] = bringing back = अव्ययम्

नि + यम् to restrain, to curb + ल्यप्

·         एतत् [etat] = this = एतद् n. (pointing to मनस्) + कर्मणि to नियम्य 2/1

·         आत्मनि [ātmani] = with reference to the self = आत्मन् (m.) + विषये to नियम्य 7/1  

·         एव [eva] = alone = अव्ययम्

·         वशम् [vaśam] = into one’s own hands = वश (n.) + कर्मणि to नयेत् 2/1

·         नयेत् [nayet] = may one bring = नी to bring + विधिलिङ्/कर्तरि/III/1  

For whatever reason the unsteady mind, always in a state of flux, goes away, bringing it back from that, with reference to the self alone, may one bring (the mind) in to one;s own hands.

Sentence 1:

For whatever reason (यतः ⁰ यतः ⁰) the unsteady (अस्थिरम् ^1/1) mind (मनः ^1/1), always in a state of flux (चञ्चलम् ^1/1), goes away (निश्चरति ^III/1), bringing it (एतत् ^2/1) back (नियम्य ⁰) from that (ततः ⁰ ततः ⁰), with reference to the self (आत्मनि ^7/1) alone (एव ⁰), may one bring (नयेत् ^III/1) (the mind) in to one’s own hands (वशम् ^2/1).

तत्र ⁰ एवम् ⁰ आत्मसंस्थम् ^2/1 मनः ^2/1 कर्तुम् ⁰ प्रवृत्तः ^1/1 योगी ^1/1 –

यतः ⁰ यतः ⁰ यस्मात् ^5/1 यस्मात् ^5/1 निमित्तात् ^5/1 शब्द-आदेः ^5/1 निश्चरति ^III/1 निर्गच्छति ^III/1 स्वभाव-दोषात् ^5/1 मनः ^1/1 चञ्चलम् ^1/1 अत्यर्थम् ⁰ चलम् ^1/1, अतः ⁰ एव ⁰ अस्थिरम् ^1/1, ततः ⁰ ततः ⁰ तस्मात् ^5/1 तस्मात् ^5/1 शब्द-आदेः ^5/1 निमित्तात् ^5/1 नियम्य ⁰ तत्-तत्-निमित्तम् ^2/1 याथात्म्य-निरूपणेन ^3/1 आभासी-कृत्य ⁰ वैराग्य-भावनया ^3/1 च ⁰ एतत् ^2/1 आत्मनि ^7/1 एव ⁰ वशम् ^2/1 नयेत् ^III/1 आत्म-वश्यताम् ^2/1 आपादयेत् ^III/1। एवम् ⁰ योग-अभ्यास-बलात् ^5/1 योगिनः ^6/1 आत्मनि ^7/1 एव ⁰ प्रशाम्यति ^III/1 मनः ^1/1॥