2nd Chapter 13th Sloka

देहिनोऽस्मिन् यथा देहे कौमारं यौवनं जरा ।

तथा देहान्तरप्राप्तिर्धीरस्तत्र न मुह्यति ॥२.१३॥

dehino'smin yathā dehe kaumāraṃ yauvanaṃ jarā |

tathā dehāntaraprāptirdhīrastatra na muhyati ||2.13||

देहिनः ^6/1 अस्मिन् ^7/1 यथा ⁰ देहे ^7/1 कौमारम् ^1/1 यौवनम् ^1/1 जरा ^1/1 ।

तथा ⁰ देहान्तरप्राप्तिः ^1/1 धीरः ^1/1 तत्र ⁰ न ⁰ मुह्यति ^III/1 ॥२.१३॥

·         देहिनः [dehinaḥ] = for the indwellar of the body = देहिन् (m.) + सम्बन्धे to देहान्तरप्राप्तिः 1/1

o   देहः अस्य अस्ति इति देही । One who has body

= देह + सुँ + इनिँ = देहिन्

·         अस्मिन् [asmin] = in this = इदम् (pron. m.) + adj. to देहे 7/1

·         यथा [yathā] = just as = अव्ययम्

·         देहे [dehe] = body = देह (m.) + अधिकरणे to [भवन्ति] 7/1

·         कौमारम् [kaumāram] = childhood = कौमार (n.) + 1/1

o   कुमारस्य भावः कौमारम् । The status of being a child

·         यौवनम् [yauvanam] = youth = यौवन (n.) + 1/1

o   यूनः भावः यौवनम् । The status of being young

= युवन् + ङस् + अण्

= यौवन् + अ

·         जरा [jarā] = old age = जरा (f.) + 1/1

·         तथा [tathā] = so too = अव्ययम्

·         देहान्तरप्राप्तिः [dehāntaraprāptiḥ] = gaining of another body = देहान्तरप्राप्ति (f.) + 1/1

o   अन्यः (another) देहः (body) देहान्तरम् । कर्मधारयतत्पुरुषसमासः ।

o   देहान्तरस्य (of another body) प्राप्तिः (gaining) देहान्तरप्राप्तिः । षष्ठीतत्पुरुषसमासः ।

·         धीरः [dhīraḥ] = the wise = धीर (m.) + कर्तरि to मुह्यति 1/1

·         तत्र [tatra] = in that = अव्ययम्

·         न [na] = not = अव्ययम्

·         मुह्यति [muhyati] = is deluded = मुह् (4P) to be confused + लट्/कर्तरि/I/1

Sentence 1:

यथा ⁰ देहिनः ^6/1 अस्मिन् ^7/1 देहे ^7/1 कौमारम् ^1/1 यौवनम् ^1/1 जरा ^1/1, तथा ⁰ देहान्तरप्राप्तिः ^1/1

Just as (यथा ⁰) there are childhood (कौमारम् ^1/1), youth (यौवनम् ^1/1) and old age (जरा ^1/1) in this (अस्मिन् ^7/1) body (देहे ^7/1) for the indweller of the body (देहिनः ^6/1), so too (तथा ⁰) the gain of another body (देहान्तरप्राप्तिः ^1/1).

Sentence 2:

तत्र ⁰ धीरः ^1/1 न ⁰ मुह्यति ^III/1 ॥२.१३॥

Regarding that (तत्र ⁰) the wise (धीरः ^1/1) does not (न ⁰) come to grief (मुह्यति ^III/1).

तत्र ⁰ कथम् ⁰ इव ⁰ नित्यः ^1/1 आत्मा ^1/1 इति ⁰ दृष्टान्तम् ^2/1 आह ⁰ —

देहः ^1/1 अस्य ^6/1 अस्ति ^III/1 इति ⁰ देही ^1/1, तस्य ^6/1 देहिनः ^6/1 देहवतः ^6/1 आत्मनः ^6/1 अस्मिन् ^7/1 वर्तमाने ^7/1 देहे ^7/1 यथा ⁰ येन ^3/1 प्रकारेण ^3/1 कौमारम् ^1/1 कुमार-भावः ^1/1 बाल्य-अवस्था ^1/1, यौवनम् ^1/1 यूनः ^6/1 भावः ^1/1 मध्यम-अवस्था ^1/1, जरा ^1/1 वयस्-हानिः ^1/1 जीर्ण-अवस्था ^1/1, इति ⁰ एताः ^1/3 तिस्रः ^1/3 अवस्थाः ^1/3 अन्योन्य-विलक्षणाः ^1/3 । तासाम् ^6/3 प्रथम-अवस्था-नाशे ^7/1 न ⁰ नाशः ^1/1, द्वितीय-अवस्था-उपजने ^7/1 न ⁰ उपजनः ^1/1 आत्मनः ^6/1 । किम् ⁰ तर्हि ⁰ ? अविक्रियस्य ^6/1 एव ⁰ द्वितीय-तृतीय-अवस्था-प्राप्तिः ^1/1 आत्मनः ^6/1 दृष्टा ^1/1 । तथा ⁰ तद्वत् ⁰ एव ⁰ देहात् ^5/1 अन्यः ^1/1 देहः ^1/1 देहान्तरम् ^1/1, तस्य ^6/1 प्राप्तिः ^1/1 देहान्तरप्राप्तिः ^1/1 अविक्रियस्य ^6/1 एव ⁰ आत्मनः ^6/1 इत्यर्थः ^1/1 । धीरः ^1/1 धीमान् ^1/1, तत्र ⁰ एवम् ⁰ सति ⁰ न ⁰ मुह्यति ^III/1 न ⁰ मोहम् ^2/1 आपद्यते ^III/1 ॥ १३ ॥