11th Chapter 15th Sloka

अर्जुन उवाच —

पश्यामि देवांस्तव देव देहे सर्वांस्तथा भूतविशेषसङ्घान् ।

ब्रह्माणमीशं कमलासनस्थमृषींश्च सर्वानुरगांश्च दिव्यान् ॥ ११.१५ ॥

 

arjuna uvāca —

paśyāmi devāṃstava deva dehe sarvāṃstathā bhūtaviśeṣasaṅghān |

brahmāṇamīśaṃ kamalāsanasthamṛṣīṃśca sarvānuragāṃśca divyān || 11.15 ||

 

अर्जुनः ^1/1 उवाच ^III/1 —

पश्यामि ^I/1 देवान् ^2/3 तव ^6/1 देव ^S/1 देहे ^7/1 सर्वान् ^2/3 तथा ⁰ भूतविशेषसङ्घान् ^2/3 ।

ब्रह्माणम् ^2/1 ईशम् ^2/1 कमलासनस्थम् ^2/1 ऋषीन् ^2/3 च ⁰ सर्वान् ^2/3 उरगान् ^2/3 च ⁰ दिव्यान् ^2/3 ॥ ११.१५ ॥

 

 

·       पश्यामि [paśyāmi] = I see = दृश् (1P) to see + लट्/कर्तरि/I/1

·       देवान् [devān] = gods = देव (m.) + कर्मणि to पश्यामि 2/3

·       तव [tava] = your = त्वद् (pron.) + सम्बन्धे to देहे 6/1

·       देव [deva] = O Lord! = देव (m.) + सम्बोधने 1/1

·       देहे [dehe] = in (your) body = देह (m.) + अधिकरणे 7/1

·       सर्वान् [sarvān] = all = सर्व (pron.) m. + adj. to देवान् 2/3

·       तथा [tathā] = also = अव्ययम्

·       भूतविशेषसङ्घान् [bhūtaviśeṣasaṅghān] = hosts of different types of beings = भूतविशेषसङ्घ (m.) + कर्मणि to पश्यामि 2/3

·       ब्रह्माणम् [brahmāṇam] = Brahmā Ji = ब्रह्मन् (m.) + कर्मणि to पश्यामि 2/1

·       ईशम् [īśam] = Lord = ईश (m.) + कर्मणि to पश्यामि 2/1

·       कमलासनस्थम् [kamalāsanastham] = seated on the lotus = कमलासनस्थ (m.) + adj. to ब्रह्माणम् 2/1

·       ऋषीन् [ṛṣīn] = ṛṣis = ऋषि (m.) + कर्मणि to पश्यामि 2/3

·       च [ca] = and = अव्ययम्

·       सर्वान् [sarvān] = all = सर्व (adj.) m. + adj. to ऋषीन् 2/3

·       उरगान् [uragān] = snakes = उरग (m.) + कर्मणि to पश्यामि 2/3

·       च [ca] = and = अव्ययम्

·       दिव्यान् [divyān] = cerestial = दिव्य (adj.) m. + adj. to उरगान् 2/3

 

In your body, O Lord! I see all the celestials as well as hosts of different types of beings, the Lord Brahmā (residing in brahma-loka), seated on the lotus, and all the ṛṣis and celestial snakes.

 

Sentence 1:

अर्जुनः ^1/1 उवाच ^III/1 ।

Arjuna (अर्जुनः ^1/1) said (उवाच ^III/1).

 

Sentence 2:

देव ^S/1तव ^6/1 देहे ^7/1 सर्वान् ^2/3 देवान् ^2/3 तथा ⁰ भूतविशेषसङ्घान् ^2/3 ब्रह्माणम् ^2/1 ईशम् ^2/1 कमलासनस्थम् ^2/1 सर्वान् ^2/3 च ⁰ ऋषीन् ^2/3 दिव्यान् ^2/3 च ⁰ उरगान् ^2/3 पश्यामि ^I/1॥

In your (तव ^6/1) body (देहे ^7/1), O Lord! (देव ^S/1) I see (पश्यामि ^I/1) all (सर्वान् ^2/3) the celestials (देवान् ^2/3) as well as (तथा ⁰) hosts of different types of beings (भूतविशेषसङ्घान् ^2/3), the Lord (ईशम् ^2/1) Brahmā (ब्रह्माणम् ^2/1) (residing in brahma-loka), seated on the lotus (कमलासनस्थम् ^2/1), and (च ⁰) all (सर्वान् ^2/3) the ṛṣis (ऋषीन् ^2/3) and (च ⁰) celestial (दिव्यान् ^2/3) snakes (उरगान् ^2/3).

 

 

कथम् ? यत् त्वया दर्शितं विश्वरूपम् , तत् अहं पश्यामीति स्वानुभवमाविष्कुर्वन् अर्जुन उवाच —

पश्यामि उपलभे हे देव, तव देहे देवान् सर्वान् , तथा भूतविशेषसङ्घान् भूतविशेषाणां स्थावरजङ्गमानां नानासंस्थानविशेषाणां सङ्घाः भूतविशेषसङ्घाः तान् , किञ्च — ब्रह्माणं चतुर्मुखम् ईशम् ईशितारं प्रजानां कमलासनस्थं पृथिवीपद्ममध्ये मेरुकर्णिकासनस्थमित्यर्थः, ऋषींश्च वसिष्ठादीन् सर्वान् , उरगांश्च वासुकिप्रभृतीन् दिव्यान् दिवि भवान् ॥ १५ ॥