4th Chapter 18th Sloka

कर्मण्यकर्म यः पश्येदकर्मणि च कर्म यः।

स बुद्धिमान् मनुष्येषु स युक्तः कृत्स्नकर्मकृत् ॥४.१८॥

karmaṇyakarma yaḥ paśyedakarmaṇi ca karma yaḥ|

sa buddhimān manuṣyeṣu sa yuktaḥ kṛtsnakarmakṛt ||4.18||

कर्मणि ^7/1 अकर्म ^2/1 यः ^1/1 पश्येत् ^III/1 अकर्मणि ^7/1 च ⁰ कर्म ^2/1 यः ^1/1।

सः ^1/1 बुद्धिमान् ^1/1 मनुष्येषु ^7/3 सः ^1/1 युक्तः ^1/1 कृत्स्नकर्मकृत् ^1/1 ॥४.१८॥

·         कर्मणि [karmaṇi] = in action = कर्मन् (n.) + विषयसप्तमी 7/1   

·         अकर्म [akarma] = actionlessness = अकर्मन् (n.) + कर्मणि to पश्येत्  2/1        

·         यः [yaḥ] = the one who = यद् (pron. m.) + कर्तरि to पश्येत्  1/1     

·         पश्येत् [paśyet] = sees = दृश् (1P) to see + विधिलिङ्/कर्तरि/III/1    

·         अकर्मणि [akarmaṇi] = in actionlessness = अकर्मन् (n.) + विषयसप्तमी 7/1     

·         च [ca] = and = अव्ययम्           

·         कर्म [akarma] = action = कर्मन् (n.) + कर्मणि to पश्येत्  2/1    

·         यः [yaḥ] = the one who = यद् (pron. m.) + कर्तरि to पश्येत्  1/1     

·         सः [saḥ] = he = तद् (pron. m.) + 1/1           

·         बुद्धिमान् [buddhimān] = wise = बुद्धिमत् (m.) + 1/1

o   बुद्धिः अस्य अस्ति इति बुद्धिमान् । (मतुँप्)

·         मनुष्येषु [manuṣyeṣu] = among human beings = मनुष्य (m.) + निर्धारणे 7/1           

·         सः [saḥ] = he = तद् (pron. m.) + 1/1           

·         युक्तः [yuktaḥ] = one who is together = युक्त (m.) + 1/1

·         कृत्स्नकर्मकृत् [kṛtsnakarmakṛt] = who has done everything that is to be done = कृत्स्नकर्मकृत् (m.) + 1/1

o   कृत्स्नं कर्म कृत्स्नकर्म (KT), कृत्स्नकर्म कृतवान् कृत्स्नकर्मकृत् (UT)।

The one who sees actionlessness in aciton and action in actionlessness is wise among human beings. That person is a yogī, who has done everything that is to be done.

Sentence 1:

कर्मणि ^7/1 अकर्म ^2/1 यः ^1/1 पश्येत् ^III/1 अकर्मणि ^7/1 च ⁰ कर्म ^2/1 यः ^1/1  सः ^1/1 बुद्धिमान् ^1/1 मनुष्येषु ^7/3 ।

The one who (यः ^1/1) sees (पश्येत् ^III/1) actionlessness (अकर्म ^2/1) in aciton (कर्मणि ^7/1) and (च ⁰) action (कर्म ^2/1) in actionlessness (अकर्मणि ^7/1) is wise (सः ^1/1 बुद्धिमान् ^1/1) among human beings (मनुष्येषु ^7/3).

Sentence 2:

सः ^1/1 युक्तः ^1/1 कृत्स्नकर्मकृत् ^1/1 ॥४.१८॥

That person (सः ^1/1) is a yogī (युक्तः ^1/1), who has done everything that is to be done (कृत्स्नकर्मकृत् ^1/1).

किम् ^1/1 पुनः ⁰ तत्त्वम् ^1/1 कर्मादेः ^6/1 यत् ^2/1 बोद्धव्यम् ^2/1 वक्ष्यामि ^III/1 इति ⁰ प्रतिज्ञातम् ^1/1? उच्यते ^III/1 --

कर्मणि ^7/1, [क्रियते ^III/1 इति ⁰ कर्म ^1/1 व्यापारमात्रम् ^1/1], तस्मिन् ^7/1 कर्मणि ^7/1 अकर्म ^2/1 कर्म-अभावम् ^2/1 यः ^1/1 पश्येत् ^III/1, अकर्मणि ^7/1 च ⁰ कर्म-अभावे ^7/1 कर्तृ-तन्त्रत्वात् ^5/1 प्रवृत्ति-निवृत्त्योः ^6/2 – वस्तु ^2/1 अप्राप्य ⁰ एव ⁰ हि ⁰ सर्वः ^1/1 एव ⁰ क्रिया-कारक-आदि-व्यवहारः ^1/1 अविद्या-भूमौ ^7/1 एव ⁰ -- कर्म ^2/1 यः ^1/1 पश्येत् ^III/1 पश्यति ^III/1, सः ^1/1 बुद्धिमान् ^1/1 मनुष्येषु ^7/3, सः ^1/1 युक्तः ^1/1 योगी ^1/1 च ⁰, कृत्स्नकर्मकृत् ^1/1 समस्त-कर्म-कृत् ^1/1 च ⁰ सः ^1/1, इति ⁰ स्तूयते ^III/1 कर्म-अकर्मणोः ^6/2 इतरेतर-दर्शी ^1/1॥

[अक्षेपः] ननु ⁰ किम् ^1/1 इदम् ^1/1 विरुद्धम् ^1/1 उच्यते ^III/1 “कर्मणि ^7/1 अकर्म ^2/1 यः ^1च्/1 पश्येत् ^III/1 अकर्मणि ^7/1 च ⁰ कर्म ^1/1” इति ⁰ । न ⁰ हि ⁰ कर्म ^1/1 अकर्म ^1/1 स्यात् ^III/1, अकर्म ^1/1 वा ⁰ कर्म ^1/1। तत्र ⁰ विरुद्धम् ^2/1

कथम् ^2/1 पश्येत् ^III/1 द्रष्टा ^1/1 ? –

[समाधानम्] न ⁰ । अकर्म ^1/1 एव ⁰ परमार्थतः ⁰ सत् ^1/1 कर्मवत् ⁰ अवभासते ^III/1 मूढदृष्टेः ^6/1 लोकस्य ^6/1 ।

तथा ⁰ कर्म ^1/1 एव ⁰ अकर्मवत् ⁰ । तत्र ⁰ यथाभूत-दर्शन-अर्थम् ⁰ आह ^III/1 भगवान् ^1/1 “कर्मण्यकर्म यः पश्येत्” इत्यादि ^2/1 । अतः ⁰ न ⁰ विरुद्धम् ^1/1 । बुद्धिमत्त्वादि-उपपत्तेः ^5/1 च ⁰ । “बोद्धव्यम् (4.16)” इति ⁰ च ⁰ यथाभूत-दर्शनम् ^1/1 उच्यते ^III/1। न ⁰ च ⁰ विपरीत-ज्ञानात् ^5/1 अशुभात् ^5/1 मोक्षणम् ^1/1 स्यात् ^III/1; “यत् ज्ञात्वा मोक्ष्यसेऽशुभात् (4.16)” इति ⁰ च ⁰ उक्तम् ^1/1 । तस्मात् ^5/1 कर्माकर्मणी ^1/2 विपर्ययेण ^3/1 गृहीते ^1/2 प्राणिभिः ^3/3 । तत्-विपर्यय-ग्रहण-निवृत्ति-अर्थम् ^1/1 भगवतः ^6/1 वचनम् ^1/1 “कर्मण्यकर्म यः” इत्यादि ^1/1 ।

न ⁰ च ⁰ अत्र ⁰ कर्म-अधिकरणम् ^1/1 [कर्म अधिकरणं यस्य अकर्मणः तत् (116B)] अकर्म ^1/1 अस्ति ^III/1, कुण्डे ^7/1 बदराणि ^1/3 इव ⁰  (C.E.)। न ⁰ अपि ⁰ अकर्म-अधिकरणम् ^1/1 कर्म ^1/1 अस्ति ^III/1, कर्म-अभावत्वात् ^5/1 अकर्मणः ^6/1। अतः ⁰ विपरीत-गृहीते ^1/2 एव ⁰ कर्म-अकर्मणी ^1/2 लौकिकैः ^3/3, यथा ⁰ मृगतृष्णिकायाम् ^7/1 उदकम् ^1/1 शुक्तिकायाम् ^7/1 वा ⁰ रजतम् ^1/1।

[अक्षेपः] ननु ⁰ कर्म ^1/1 कर्म ^1/1 एव ⁰ सर्वेषाम् ^6/3, न ⁰ क्वचित् ⁰ व्यभिचरति ^III/1 --

[समाधानम्] तत् ^1/1 न ⁰ । नौस्थस्य ^6/1 नावि ^f7/1 गच्छन्त्याम् ^7/1 (सत्याम् ^7/1) तटस्थेषु ^7/3 अगतिषु ^7/3 नगेषु ^7/3 प्रतिकूल-गति-दर्शनात् ^5/1 । दूरेषु ^7/3 चक्षुषा ^3/1 असन्निकृष्टेषु ^7/3 चैत्र-मैत्र-आदि-जन-सङ्घेषु ^7/3 गच्छत्सु ^7/3 गति-अभाव-दर्शनात् ^5/1 । एवम् ⁰ इह ⁰ अपि ⁰ अकर्मणि ^7/1 कर्म-दर्शनम् ^1/1 कर्मणि ^7/1 च ⁰ अकर्म-दर्शनम् ^1/1 विपरीत-दर्शनम् ^1/1, तेन ^3/1 तत् (=विपरीतदर्शनम्)-निराकरण-अर्थम् ⁰ उच्यते ^III/1 “कर्मण्यकर्म यः पश्येत्” इत्यादि ^1/1 ॥

तत् ^1/1 एतत् ^1/1 उक्तप्रतिवचनम् ^1/1 अपि ⁰ असकृत् ⁰ अत्यन्त-विपरीत-दर्शन-भाविततया ^3/1 मोमुह्यमानः ^1/1 लोकः ^1/1 श्रुतम् ^2/1 अपि ⁰ असकृत् ⁰ तत्त्वम् ^2/1 विस्मृत्य ⁰ विस्मृत्य ⁰ मिथ्या-प्रसङ्गम् ^2/1 अवतार्य ⁰ अवतार्य ⁰ चोदयति ^III/1 इति ⁰ पुनः ⁰ पुनः ⁰ उत्तरम् ^2/1 आह ^III/1 भगवान् ^1/1 दुर्विज्ञेयत्वम् ^2/1 च ⁰ आलक्ष्य ⁰ वस्तुनः ^6/1। “अव्यक्तोऽयमचिन्त्योऽयम् (2.25)” “न जायते म्रियते (2.20)” इत्यादिना ^3/1 आत्मनि ^7/1 कर्म-अभावः ^1/1 श्रुति-स्मृति-न्याय-प्रसिद्धः ^1/1 उक्तः ^1/1 वक्ष्यमाणः ^1/1 च ⁰ । तस्मिन् ^7/1 आत्मनि ^7/1 कर्माभावे ^7/1 अकर्मणि ^7/1 कर्म-विपरीत-दर्शनम् ^1/1 अत्यन्त-निरूढम् ^1/1 । यतः ⁰ “किं कर्म किमकर्मेति कवयोऽप्यत्र मोहिताः (4.16)” । देहादि-आश्रयम् ^2/1 कर्म ^2/1 आत्मनि ^7/1 अध्यारोप्य ⁰ “अहम् ^1/1 कर्ता ^1/1, मम ^6/1 एतत् ^1/1 कर्म ^1/1, मया ^3/1 अस्य ^6/1 कर्मणः ^6/1 फलम् ^1/1 भोक्तव्यम् ^1/1” इति ⁰ च ⁰, तथा ⁰ “अहम् ^1/1 तूष्णीम् ⁰ भवामि ^I/1, येन ^3/1 अहम् ^1/1 निरायासः ^1/1 अकर्मा ^1/1 सुखी ^1/1 स्याम् ^1/1” इति ⁰ कार्य-करण-आश्रयम् ^2/1 व्यापार-उपरमम् ^2/1 तत्कृतम् ^2/1 च ⁰ सुखित्वम् ^2/1 आत्मनि ^7/1 अध्यारोप्य ⁰ “न ⁰ करोमि ^I/1 किञ्चित् ⁰, तूष्णीम् ⁰ सुखम् ⁰ आसे ^I/1” इति ⁰ अभिमन्यते ^III/1 लोकः ^1/1 । तत्र ⁰ इदम् ^2/1 लोकस्य ^6/1 विपरीत-दर्शन-अपनयाय ^4/1 आह ^III/1 भगवान् ^1/1 – “कर्मण्यकर्म यः पश्येत्” इत्यादि ^2/1 ॥

अत्र ⁰ च ⁰ कर्म ^1/1 कर्म ^1/1 एव ⁰ सत् ^1/1 कार्य-करण-आश्रयम् ^1/1 कर्म-रहिते ^7/1 अविक्रिये ^7/1 आत्मनि ^7/1 सर्वैः ^3/3 अध्यस्तम् ^1/1 यतः ⁰ पण्डितः ^1/1 अपि ⁰ “अहम् ^1/1 करोमि ^I/1” इति ⁰ मन्यते ^III/1 । अतः ⁰ आत्म-समवेततया ^3/1 सर्व-लोक-प्रसिद्धे ^7/1 कर्मणि ^7/1 नदी-कूलस्थेषु ^7/3 इव ⁰ वृक्षेषु ^7/3 गति-प्रातिलोम्येन ^3/1 अकर्म ^2/1 कर्म-अभावम् ^2/1 यथाभूतम् ^2/1 गति-अभावम् ^2/1 इव ⁰ वृक्षेषु ^7/3 यः ^1/1 पश्येत् ^III/1, अकर्मणि ^7/1 च ⁰ कार्य-करण-व्यापार-उपरमे ^7/1 कर्मवत् ⁰ आत्मनि ^7/1 अध्यारोपिते ^7/1, “तूष्णीम् ⁰ अकुर्वन् ^1/1 सुखम् ⁰ आसे ^I/1” इति ⁰ अहङ्कार-अभिसन्धि-हेतुत्वात् ^5/1 तस्मिन् ^7/1 अकर्मणि ^7/1 च ⁰ कर्म ^2/1 यः ^1/1 पश्येत् ^III/1 । यः ^1/1 एवम् ⁰ कर्म-अकर्म-विभाग-ज्ञः ^1/1 सः ^1/1 बुद्धिमान् ^1/1 पण्डितः ^1/1 मनुष्येषु ^7/3 सः ^1/1 युक्तः ^1/1 योगी ^1/1 कृत्स्न-कर्म-कृत् ^1/1 च ⁰ सः ^1/1 अशुभात् ^5/1 मोक्षितः ^1/1 कृत-कृत्यः ^1/1 भवति ^III/1 इत्यर्थः ^1/1 ॥

अयम् ^1/1 श्लोकः ^1/1 अन्यथा ⁰ व्याख्यातः ^1/1 कैश्चित् ^{0 (3/1)} ।

कथम् ⁰? नित्यानाम् ^6/3 किल ⁰ कर्मणाम् ^6/3 ईश्वरार्थे ^7/1 अनुष्ठीयमानानाम् ^6/3 तत्फल-अभावात् ^5/1 अकर्माणि ^1/3 तानि ^1/3 उच्यन्ते ^III/3 गौण्या ^3/1 वृत्त्या ^3/1 । [कर्मणि अकर्म यः पश्येत्]

तेषाम् ^6/3 च ⁰ अकरणम् ^1/1 अकर्म ^1/1 । तत् ^1/1 (नित्य-अकरणम् अकर्म) च ⁰ प्रत्यवाय-फलत्वात् ^5/1 कर्म ^1/1 उच्यते ^III/1 गौण्या ^3/1 एव ⁰ वृत्त्या ^3/1 । [अकर्मणि च कर्म यः]

तत्र ⁰ नित्ये ^7/1 कर्मणि ^7/1 अकर्म ^2/1 यः ^1/1 पश्येत् ^III/1 फलाभावात् ^5/1; यथा ⁰ धेनुः ^1/1 अपि ⁰ गौः ^1/1 अगौः ^1/1 इति ⁰ उच्यते ^III/1 क्षीर-आख्यम् ^2/1 फलम् ^2/1 न ⁰ प्रयच्छति ^III/1 इति ⁰, तद्वत् ⁰ । [कर्मणि अकर्म यः पश्येत्]

तथा ⁰ नित्य-अकरणे ^7/1 तु ⁰ अकर्मणि ^7/1 च ⁰ कर्म ^2/1 यः ^1/1 पश्येत् ^III/1 नरक-आदि-प्रत्यवाय-फलम् ^2/1 प्रयच्छति ^III/1 इति ⁰ ॥[अकर्मणि च कर्म यः]

न ⁰ एतत् ^1/1 युक्तम् ^1/1 व्याख्यानम् ^1/1। एवं-ज्ञानात् ^H5/1 अशुभात् ^A5/1 मोक्षानुपपत्तेः ^H5/1 “यज्ज्ञात्वा मोक्ष्यसेऽशुभात् (4.16)” इति ⁰ भगवता ^3/1 उक्तम् ^1/1 वचनम् ^1/1 बाध्येत ^III/1। कथम् ⁰? नित्यानाम् ^6/3 अनुष्ठानात् ^H5/1 अशुभात् ^A5/1 स्यात् ^III/1 नाम ⁰ मोक्षणम् ^1/1, न ⁰ तु ⁰ तेषाम् ^6/3 फल-अभाव-ज्ञानात् ^5/1 । न ⁰ हि ⁰ नित्यानाम् ^6/3 फल-अभाव-ज्ञानम् ^1/1 अशुभ-मुक्ति-फलत्वेन ^3/1 चोदितम् ^1/1, नित्य-कर्म-ज्ञानम् ^1/1 वा ⁰ । न ⁰ च ⁰ भगवता ^3/1 एव ⁰ इह ⁰ उक्तम् ^1/1 । एतेन ^3/1 कर्मणि ^7/1 अकर्म-दर्शनम् ^1/1 प्रत्युक्तम् ^1/1 ।

न ⁰ हि ⁰ “अकर्मणि ^7/1 कर्म ^2/1“ इति ⁰ दर्शनम् ^1/1 कर्तव्यतया ^3/1 इह ⁰ चोद्यते ^III/1, नित्यस्य ^6/1 तु ⁰ कर्तव्यता-मात्रम् ^1/1 । न ⁰ च ⁰ “अकरणात् ^5/1 नित्यस्य ^6/1 प्रत्यवायः ^1/1 भवति ^III/1” इति ⁰ विज्ञानात् ^H5/1 किञ्चित् ⁰ फलम् ^1/1 स्यात् ^III/1 । न ⁰ अपि ⁰ नित्य-अकरणम् ^1/1 ज्ञेयत्वेन ^3/1 चोदितम् ^1/1 । न ⁰ अपि ⁰ “कर्म ^1/1 अकर्म ^1/1” इति ⁰ मिथ्या-दर्शनात् ^5/1 अशुभात् ^5/1 मोक्षणम् ^1/1 बुद्धिमत्त्वम् ^1/1 युक्तता ^1/1 कृत्स्नकर्मकृत्त्व-आदि ^1/1 च ⁰ फलम् ^1/1 उपपद्यते ^III/1, स्तुतिः ^1/1 वा ⁰ । मिथ्या-ज्ञानम् ^1/1 एव ⁰ हि ⁰ साक्षात् ⁰ अशुभ-रूपम् ^1/1 । कुतः ⁰ अन्यस्मात् ^5/1 अशुभात् ^5/1 मोक्षणम् ^1/1? न ⁰ हि ⁰ तमः ^1/1 तमसः ^6/1 निवर्तकम् ^1/1 भवति ^III/1 ॥

[आक्षेपः] ननु ⁰ कर्मणि ^7/1 यत् ^1/1 अकर्म-दर्शनम् ^1/1 अकर्मणि ^7/1 वा ⁰ कर्म-दर्शनम् ^1/1 न ⁰ तत् ^1/1 मिथ्या-ज्ञानम् ^1/1; किम् ^1/1 तर्हि ⁰? गौणम् ^1/1 फल-भाव-अभाव-निमित्तम् ^1/1 –

[आक्षेपः] न ⁰ । कर्म-अकर्म-विज्ञानात् ^5/1 अपि ⁰ गौणात् ^5/1 फलस्य ^6/1 अश्रवणात् ^5/1। न ⁰ अपि ⁰ श्रुत-हानि-अश्रुत-परिकल्पनया ^3/1 कश्चित् ⁰ विशेषः ^1/1 लभ्यते ^III/1 । स्वशब्देन ^3/1 अपि ⁰ शक्यम् ^1/1 वक्तुम् ⁰ “नित्य-कर्मणाम् ^6/3 फलम् ^1/1 न ⁰ अस्ति ^III/1, अकरणात् ^5/1 च ⁰ तेषाम् ^6/3 नरक-पातः ^1/1 स्यात् ^III/1” इति ⁰ । तत्र ⁰ व्याजेन ^3/1 पर-व्यामोह-रूपेण ^3/1 “कर्मण्यकर्म यः पश्येत्” इत्यादिना ^3/1 किम् ^1/1? तत्र ⁰ एवम् ⁰ व्याचक्षाणेन ^3/1 भगवता ^3/1 उक्तम् ^1/1 वाक्यम् ^1/1 लोक-व्यामोह-अर्थम् ^1/1 इति ⁰ व्यक्तम् ^1/1 कल्पितम् ^1/1 स्यात् ^III/1 । न ⁰ च ⁰ एतत् ^1/1 छद्मरूपेण ^3/1 वाक्येन ^3/1 रक्षणीयम् ^1/1 वस्तु ^1/1; न ⁰ अपि ⁰ “शब्द-अन्तरेण ^3/1 पुनः ⁰ पुनः ⁰ उच्यमानम् ^1/1 सुबोधम् ^1/1 स्यात् ^III/1“ इति ⁰ एवम् ⁰ वक्तुम् ⁰ युक्तम् ^1/1। “कर्मण्येवाधिकारस्ते (2.47)” इति ⁰ अत्र ⁰ हि ⁰ स्फुटतरः ^1/1 उक्तः ^1/1 अर्थः ^1/1 न ⁰ पुनः ⁰ वक्तव्यः ^1/1 भवति ^III/1 । सर्वत्र ⁰ च ⁰ प्रशस्तम् ^1/1 बोद्धव्यम् ^1/1 कर्तव्यम् ^1/1 एव ⁰ । न ⁰ निष्प्रयोजनम् ^1/1 बोद्धव्यम् ^1/1 इति ⁰ उच्यते ^III/1 । न ⁰ च ⁰ मिथ्या-ज्ञानम् ^1/1 बोद्धव्यम् ^1/1 भवति ^III/1, तत्-प्रत्युपस्थापितम् ^1/1 वा ⁰ वस्तु-आभासम् ^1/1 । न ⁰ अपि ⁰ नित्यानाम् ^6/3 अकरणात् ^5/1 अभावात् ^5/1 प्रत्यवाय-भाव-उत्पत्तिः ^1/1 “नासतो विद्यते भावः(2.16)” इति ⁰ वचनात् ^5/1 “कथम् असतः सज्जायेत (छा. उ. 6.2.2)” इति ⁰ च ⁰ दर्शितम् ^1/1 असतः ^5/1 सत्-जन्म-प्रतिषेधात् ^5/1। असतः ^5/1 सत् ^2/1 उत्पत्तिम् ^2/1 ब्रुवता ^{कर्तरि to उक्तम् 3/1} “असत् ^1/1 एव सत् ^1/1 भवेत् ^III/1, सत् ^1/1 अपि असत् ^1/1 भवेत् ^III/1 “ इति ⁰ उक्तम् ^1/1 स्यात् ^III/1 । तत् ^1/1 च ⁰ अयुक्तम् ^1/1, सर्व-प्रमाण-विरोधात् ^III/1 ।

न ⁰ च ⁰ निष्फलम् ^2/1 विदध्यात् ^III/1 कर्म ^2/1 शास्त्रम् ^1/1, दुःखरूपत्वात् ^5/1, दुःखस्य ^6/1 च ⁰ बुद्धि-पूर्वकतया ^3/1 कार्यत्व-अनुपपत्तेः ^5/1। तत्-अकरणे ^7/1 च ⁰ नरक-पात-अभ्युपगमे ^7/1 अनर्थाय ^4/1 एव ⁰ उभयथा ⁰ अपि ⁰ करणे ^7/1 च ⁰ अकरणे ^7/1 च ⁰ शास्त्रम् ^1/1 निष्फलम् ^1/1 कल्पितम् ^1/1 स्यात् ^III/1। स्व-अभ्युपगम-विरोधः ^1/1 च ⁰ “नित्यम् ^1/1 निष्फलम् ^1/1 कर्म ^1/1” इति ⁰ अभ्युपगम्य ⁰ “मोक्ष-फलाय ^4/1” इति ⁰ ब्रुवतः ^6/1 (तव ^6/1)। तस्मात् ^5/1 यथाश्रुतः ^1/1 एव ⁰ अर्थः ^1/1 “कर्मण्यकर्म यः” इत्यादेः ^6/1 । तथा ⁰ च ⁰ व्याख्यातः ^1/1 अस्माभिः ^3/3 श्लोकः ^1/1 ॥