3rd Chapter 37th Sloka

श्रीभगवान् उवाच ।

काम एष क्रोध एष रजोगुणसमुद्भवः ।

महाशनो महापाप्मा विद्ध्येनमिह वैरिणम् ॥३.३७॥

śrībhagavān uvāca |

kāma eṣa krodha eṣa rajoguṇasamudbhavaḥ |

mahāśano mahāpāpmā viddhyenamiha vairiṇam ||3.37||

श्रीभगवान् ^1/1 उवाच ^III/1 ।

कामः ^1/1 एषः ^1/1 क्रोधः ^1/1 एषः ^1/1 रजोगुणसमुद्भवः ^1/1 ।

महाशनः ^1/1 महापाप्मा ^1/1 विद्धि ^II/1 एनम् ^2/1 इह ⁰ वैरिणम् ^2/1 ॥३.३७॥

·         श्रीभगवान् [śrībhagavān] = Bhagavān = भगवत् (m.) + कर्तरि to उवाच 1/1

o   श्रिया सहित भगवान् श्रीभगवान् ।

o   भगः अस्य अस्ति इति भगवान् ।

·         उवाच [uvāca] = said = वच् (2P) to say + लिट्/कर्तरि/III/1

·         कामः [kāmaḥ] = desire = काम (m.) + 1/1

·         एषः [eṣaḥ] = this = एतद् (pron. m.) + 1/1

·         क्रोधः [krodhaḥ] = anger = क्रोध (m.) + 1/1

·         एषः [eṣaḥ] = this = एतद् (pron. m.) + 1/1

·         रजोगुणसमुद्भवः [rajoguṇasamudbhavaḥ] = rajas and its guṇa are the cause for which = रजोगुणसमुद्भव (m.) + 1/1

o   रजः च तद्गुणः च रजोगुणः (KT)।

o   रजोगुणः समुद्भवः यस्य सः रजोगुणसमुद्भवः (116B)।

·         महाशनः [mahāśanaḥ] = a glutton = महाशन (m.) + adj. to काम 1/1

o   महत् आशनम् यस्य सः महाशनः (116B)

6.3.46 आन्महतः समानाधिकरणजातीययोः ।

·         महापाप्मा [mahāpāpmā] = a great sinner = महापाप्मन् (m.) + 1/1   

·         विद्धि [viddhi] = know = विद् (2P) to know + लोट्/कर्तरि/II/1

·         एनम् [enam] = this = एतद् (pron. m.) + कर्मणि to विद्धि 2/1

o   अन्वादेश of एतत् = काम and क्रोध

·         इह [iha] = here = अव्ययम्

·         वैरिणम् [vairiṇam] = enemy = वैरिन् (m.) + objective complement to एनम् 2/1

Śrī Bhagavān said:

This desire, this anger, born of the guṇa rajas is a glutton and a great sinner. Know this to be the enemy here in this world.

Sentence 1:

श्रीभगवान् ^1/1 उवाच ^III/1 ।

Śrī Bhagavān (श्रीभगवान् ^1/1) said (उवाच ^III/1).

Sentence 2:

एषः ^1/1 कामः ^1/1 एषः ^1/1 क्रोधः ^1/1 रजोगुणसमुद्भवः ^1/1 महाशनः ^1/1 महापाप्मा ^1/1 ।

This (एषः ^1/1) desire (कामः ^1/1), this (एषः ^1/1) anger (क्रोधः ^1/1), born of the guṇa rajas (रजोगुणसमुद्भवः ^1/1) is a glutton (महाशनः ^1/1) and a great sinner (महापाप्मा ^1/1).

Sentence 3:

एनम् ^2/1 इह ⁰ वैरिणम् ^2/1 विद्धि ^II/1 ॥३.३७॥

Know (विद्धि ^II/1) this (एनम् ^2/1) to be the enemy (वैरिणम् ^2/1) here in this world (इह ⁰).

“शृणु ^II/1 त्वम् ^1/1 तम् ^2/1 वैरिणम् ^2/1 सर्व-अनर्थ-करम् ^2/1, यम् ^2/1 त्वम् ^1/1 पृच्छसि ^II/1” इति ⁰ भगवान् ^1/1 उवाच ^III/1 --

 “ऐश्वर्यस्य ^6/1 समग्रस्य ^6/1 धर्मस्य ^6/1 यशसः ^6/1 श्रियः ^6/1। वैराग्यस्य ^6/1 अथ ⁰ मोक्षस्य ^6/1 षण्णाम् ^6/3 भगः ^1/1 इति ⁰ ईरणा ^1/1 (उक्तिः)” (विष्णु-पु. 6।5।74) ऐश्वर्य-आदि-षट्कम् ^1/1 यस्मिन् ^7/1 वासुदेवे ^7/1 नित्यम् ⁰ प्रतिबद्धत्वेन ^3/1 सामस्त्येन ^3/1 च ⁰ वर्तते ^III/1, “उत्पत्तिम् ^2/1 प्रलयम् ^2/1 च ⁰ एव ⁰ भूतानाम् ^6/3 आगतिम् ^2/1 गतिम् ^2/1 । वेत्ति ^III/1 विद्याम् ^2/1 अविद्याम् ^2/1 च ⁰ सः ^1/1 वाच्यः ^1/1 भगवान् ^1/1 इति ⁰” (विष्णु-पु. 6।5।78) उत्पत्त्यादि-विषयम्  ^1/1 च ⁰ विज्ञानम् ^1/1 यस्य ^6/1 सः ^1/1 वासुदेवः ^1/1 वाच्यः ^1/1 भगवान् ^1/1 इति ⁰॥

कामः ^1/1 एषः ^1/1 सर्व-लोक-शत्रुः ^1/1 यन्निमित्ता ^1/1 सर्वानर्थ-प्राप्तिः ^1/1 प्राणिनाम् ^6/3।

सः ^1/1 एषः ^1/1 कामः ^1/1 प्रतिहतः ^1/1 केनचित् ⁰ क्रोधत्वेन ^3/1 परिणमते ^III/1।

अतः ⁰ क्रोधः ^1/1 अपि ⁰ एषः ^1/1 एव ⁰ रजोगुण-समुद्भवः ^1/1 [रजः ^1/1 च ⁰ तत् ^1/1 गुणः ^1/1 रजोगुणः (KT) ^1/1 सः ^1/1 समुद्भवः ^1/1 यस्य ^6/1 सः ^1/1 कामः ^1/1 रजोगुणसमुद्भवः ^1/1], रजोगुणस्य ^6/1 वा ⁰ समुद्भवः ^1/1।

कामः ^1/1 हि ⁰ उद्भूतः ^1/1 रजः ^2/1 प्रवर्तयन् ^1/1 पुरुषम् ^2/1 प्रवर्तयति ^III/1; “तृष्णया ⁰ हि ⁰ अहम् ^1/1 कारितः ^1/1” इति ⁰ दुःखिनाम् ^6/3 रजःकार्ये ^7/1 सेवादौ ^7/1 प्रवृत्तानाम् ^6/3 प्रलापः ^1/1 श्रूयते ^III/1।

महाशनः ^1/1 [महत् ^1/1 अशनम् ^1/1 अस्य ^6/1 इति ⁰] महापाप्मा ^1/1 कामेन ^3/1 हि ⁰ प्रेरितः ^1/1 जन्तुः ^1/1 पापम् ^2/1 करोति ^III/1; अतः ⁰ एव ⁰ महापाप्मा ^1/1 ।

अतः ⁰ विद्धि ^II/1 एनम् ^2/1 कामम् ^2/1 इह ⁰ संसारे ^7/1 वैरिणम् ^2/1॥