13th Chapter 0th Sloka

 

अर्जुन उवाच ।

प्रकृतिं पुरुषं चैव क्षेत्रं क्षेत्रज्ञमेव च ।

एतद्वेदितुमिच्छामि ज्ञानं ज्ञेयं च केशव ॥१३.०॥

 

arjuna uvāca |

prakṛtiṃ puruṣaṃ caiva kṣetraṃ kṣetrajñameva ca |

etadveditumicchāmi jñānaṃ jñeyaṃ ca keśava ||13.0||

 

अर्जुनः ^1/1 उवाच ^III/1 ।

प्रकृतिम् ^2/1 पुरुषम् ^2/1 च ⁰ एव ⁰ क्षेत्रम् ^2/1 क्षेत्रज्ञम् ^2/1 एव ⁰ च ⁰ ।

एतत् ^2/1 वेदितुम् ⁰ इच्छामि ^I/1 ज्ञानम् ^2/1 ज्ञेयम् ^2/1 च ⁰ केशव ^S/1 ॥१३.०॥

 

·       अर्जुनः [arjunaḥ] = Arjuna = अर्जुन (m.) + कर्तरि to उवाच 1/1

·       उवाच [uvāca] = said = वच् (2P) to say + लिट्/कर्तरि/III/1

·       प्रकृतिम् [prakṛtim] = prakṛti = प्रकृति (f.) + कर्मणि to वेदितुम् 2/1

·       पुरुषम् [puruṣam] = puruṣa = कर्मणि to वेदितुम् 2/1

·       च [ca] = and = अव्ययम्

·       एव [eva] = indeed = अव्ययम्

·       क्षेत्रम् [kṣetram] = the field = कर्मणि to वेदितुम् 2/1

·       क्षेत्रज्ञम् [kṣetrajñam] = the knower of the field = कर्मणि to वेदितुम् 2/1

·       एव [eva] = indeed = अव्ययम्

·       च [ca] = and = अव्ययम्

·       एतत् [etat] = this = एतद् n. + कर्मणि to वेदितुम् 2/1

·       वेदितुम् [veditum] = to know = अव्ययम्

o   विद् (2P) to know + तुमुन्

·       इच्छामि [icchāmi] = I wish = इष् (6P) to wish + लट्/कर्तरि/I/1

·       ज्ञानम् [jñānam] = the means of knowledge = कर्मणि to वेदितुम् 2/1

o   ज्ञा (9P) to know + ल्युट् (3.3.117 करणाधिकरणयोश्च । ~ ल्युट् नपुंसके )

o   करणे ब्युत्पत्तिः

·       ज्ञेयम् [jñeyam] = what it to be known = कर्मणि to वेदितुम् 2/1

o   ज्ञा (9P) to know + यत् (3.1.97 अचो यत् । ~ कृत्याः)

o   ज्ञी + य                      6.4.65 ईद्यति । ~ आतः

o   ज्ञे + य                       7.3.84 सार्वधातुकार्धधातुकयोः । ~ गुणः

o   कर्मणि ब्युत्पत्तिः

·       च [ca] = and = अव्ययम्

·       केशव [keśava] = O Keśava! = केशव + सम्बोधने 1/1

 

 

Arjuna said:

I wish to know this, Keśava (Kṛṣṇa)! prakṛti and puruṣa; the field and the knower of the field; the means of knowledge and what it to be known.

 

Sentence 1:

Arjuna (अर्जुनः ^1/1) said (उवाच ^III/1):

Sentence 2:

I wish (इच्छामि ^I/1) to know (वेदितुम् ⁰) this (एतत् ^2/1), Keśava (Kṛṣṇa) (केशव ^S/1)! prakṛti (प्रकृतिम् ^2/1) and (च ⁰ एव ⁰) puruṣa (पुरुषम् ^2/1); the field (क्षेत्रम् ^2/1) and (एव ⁰ च ⁰) the knower of the field (क्षेत्रज्ञम् ^2/1); the means of knowledge (ज्ञानम् ^2/1) and (च ⁰) what it to be known (ज्ञेयम् ^2/1).