2nd Chapter 48th Sloka

योगस्थः कुरु कर्माणि सङ्गं त्यक्त्वा धनञ्जय ।

सिद्ध्यसिद्ध्योः समो भूत्वा समत्वं योग उच्यते ॥२.४८॥

yogasthaḥ kuru karmāṇi saṅgaṃ tyaktvā dhanañjaya |

siddhyasiddhyoḥ samo bhūtvā samatvaṃ yoga ucyate ||2.48||

योगस्थः ^1/1 कुरु ^II/1 कर्माणि ^2/3 सङ्गम् ^2/1 त्यक्त्वा ⁰ धनञ्जय ^8/1 ।

सिद्ध्यसिद्ध्योः ^7/2 समः ^1/1 भूत्वा ⁰ समत्वम् ^1/1 योगः ^1/1 उच्यते ^III/1 ॥२.४८॥

·         योगस्थः [yogasthaḥ] = the one who remains steadfast in yoga = योगस्थ (m.) + 1/1

·         कुरु  [kuru] = do = कृ (8U) to do + लोट्/कर्तरि/II/1

·         कर्माणि [karmāṇi] = actions to be done, duties = कर्मन् (n.) + 2/3

·         सङ्गम् [saṅgam] = attachment = सङ्ग (m.) + 2/1

·         त्यक्त्वा  [tyaktvā] = having given up = अव्ययम्

o   त्यज् (1P) to give up + क्त्वा (…ed)

·         धनञ्जय [Dhanañjaya] = the one who conquer over the wealth (another name of Arjuna) = धनञ्जय (m.) + सम्बोधने 1/1

·         सिद्ध्यसिद्ध्योः [siddhyasiddhyoḥ] = with reference to success and failure = सिद्ध्यसिद्धि (f.) + 7/2

o   सिद्धिः च असिद्धिः च सिद्ध्यसिद्धी । इतरेतरद्वन्द्वसमासः

·         समः [samaḥ] = the same = सम (m.) + 1/1

·         भूत्वा [bhūtvā] = having been = अव्ययम्

o   भू (1P) to be + क्त्वा (…ed)

·         समत्वम् [samatvam] = evenness of the mind = समत्व (n.) + 1/1

·         योगः [yogaḥ] = yoga = योग (m.) + 1/1

·         उच्यते [ucyate] = is said = वच् (2P) to say + लट्/कर्मणि/III/1

O! Dhanañjaya! Remaining steadfast in yoga, perform actions, abandoning attachment, remaining the same to success and failure alike. This evenness of mind is called yoga.

Sentence 1:

धनञ्जय ^8/1 सङ्गम् ^2/1 त्यक्त्वा ⁰ सिद्ध्यसिद्ध्योः ^7/2 समः ^1/1 भूत्वा ⁰ योगस्थः ^1/1 कर्माणि ^2/3 कुरु ^II/1

धनञ्जय ^8/1 (O! Dhanañjaya!) त्यक्त्वा ⁰ (giving up) सङ्गम् ^2/1 (attachment), भूत्वा ⁰ (being) समः ^1/1 (the same) सिद्ध्यसिद्ध्योः ^7/2 (in success and failure), योगस्थः ^1/1 (being steadfast in yoga) कुरु ^II/1 (perform) कर्माणि ^2/3 (actions to be done).

Sentence 2:

समत्वम् ^1/1 योगः ^1/1 उच्यते ^III/1 ॥२.४८॥

समत्वम् ^1/1 (The evenness) उच्यते ^III/1 (is called) योगः ^1/1 (yoga)॥२.४८॥

यदि ⁰ कर्मफलप्रयुक्तेन ^3/1 न ⁰ कर्तव्यं ^1/1 कर्म ^1/1, कथं ⁰ तर्हि ⁰ कर्तव्यम् ^1/1 इति ⁰; उच्यते ^III/1 --

 (2.48) – योगस्थः ^1/1 सन् ^1/1 कुरु ^II/1 कर्माणि ^2/3 केवलम् ⁰ ईश्वरार्थम् ⁰; तत्र ⁰ अपि ⁰ 'ईश्वरः ^1/1 मे ^6/1 तुष्यतु ^III/1' इति ⁰ सङ्गं ^2/1 त्यक्त्वा ⁰ धनञ्जय ^8/1। फलतृष्णाशून्येन ^3/1 क्रियमाणे ^7/1 कर्मणि ^7/1 सत्त्वशुद्धिजा ^1/1 ज्ञानप्राप्तिलक्षणा ^1/1 सिद्धिः ^1/1, तद्-विपर्ययजा ^1/1 असिद्धिः ^1/1, तयोः ^7/2 सिद्ध्यसिद्ध्योः ^7/2 अपि ⁰ समः ^1/1 तुल्यः ^1/1 भूत्वा ⁰ कुरु ^II/1 कर्माणि ^2/3। कः ^1/1 असौ ^1/1 योगः ^1/1 “यत्रस्थः कुरु” इति उक्तम् ^1/1? इदम् ^1/1 एव तत् ^1/1 -- सिद्ध्यसिद्ध्योः ^7/2 समत्वं ^1/1 योगः ^1/1 उच्यते ^III/1।।

2nd Chapter 47th Sloka

कर्मण्येवाधिकारस्ते मा फलेषु कदाचन ।

मा कर्मफलहेतुर्भूर्मा ते सङ्गोऽस्त्वकर्मणि ॥२.४७॥

karmaṇyevādhikāraste mā phaleṣu kadācana |

mā karmaphalaheturbhūrmā te saṅgo'stvakarmaṇi ||2.47||

कर्मणि ^7/1 एव ⁰ अधिकारः ^1/1 ते ^6/1 मा ⁰ फलेषु ^7/3 कदाचन ⁰ ।

मा ⁰ कर्मफलहेतुः ^1/1 भूः ^II/1 मा ⁰ ते ^6/1 सङ्गः ^1/1 अस्तु ^III/1 अकर्मणि ^7/1 ॥२.४७॥

·         कर्मणि [karmaṇi] = in action = कर्मन् (n.) + 7/1

·         एव [eva] = only = अव्ययम्

·         अधिकारः [adhikāraḥ] = choice = अधिकार (m.) + 1/1

·         ते [te] = your = युष्मद् (pron. m.) + 6/1

·         मा [mā] = not = अव्ययम्

·         फलेषु [phaleṣu] = in the results = फल (n.) + 7/3

·         कदाचन [kadācana] = anytime = अव्ययम्

o   कदा + चन (a particle attached to interrogative  pronoun to make indefinite pronoun)

·         मा [mā] = not = अव्ययम्

·         कर्मफलहेतुः [karmaphalahetuḥ] = the cause of the results = कर्मफलहेतु (m.) + 1/1

·         भूः [bhūḥ] = be = भू (1P) to be + लुङ्/कर्तरि/II/1

o   By न माङ्योगे । ~ अट्, the अट्-आगम does not come.

·         मा [mā] = not = अव्ययम्

·         ते [te] = your = युष्मद् (pron. m.) + 6/1

·         सङ्गः [saṅgaḥ] = attachment = सङ्ग (m.) + 1/1

·         अस्तु  [astu] = be = अस् (2P) to be + लोट्/कर्तरि/III/1

·         अकर्मणि [akarmaṇi] = in inaction = अकर्मन् (n.) + 7/1

Your choice is in action only, never in the results thereof. Do not be the author of the results of action. Let your attachment not be to inaction.

Sentence 1:

ते ^6/1 अधिकारः ^1/1 कर्मणि ^7/1 एव ⁰, मा ⁰ फलेषु ^7/3 कदाचन ⁰ ।

Your (ते ^6/1) choice (अधिकारः ^1/1) is in action (कर्मणि ^7/1) only (एव ⁰), never (मा ⁰) in the results (फलेषु ^7/3) thereof (कदाचन ⁰).

Sentence 2:

मा ⁰ कर्मफलहेतुः ^1/1 भूः ^II/1

Do not be (मा ⁰ भूः ^II/1) the author of the results of action (कर्मफलहेतुः ^1/1).

Sentence 3:

ते ^6/1 सङ्गः ^1/1 अकर्मणि ^7/1 मा ⁰ अस्तु ^III/1 ॥२.४७॥

Let your (ते ^6/1) attachment (सङ्गः ^1/1) not be (मा ⁰ अस्तु ^III/1) to inaction (अकर्मणि ^7/1).

तव ^6/1 च ⁰ --

 (2.47) – कर्मणि ^7/1 एव ⁰ अधिकारः ^1/1 न ⁰ ज्ञाननिष्ठायां ^7/1 ते ^6/1 तव ^6/1। तत्र ⁰ च ⁰ कर्म ^2/1 कुर्वतः ^6/1 मा ⁰ फलेषु ^7/3 अधिकारः ^1/1 अस्तु ^III/1, कर्मफलतृष्णा ^1/1 मा ⁰ भूत् ^III/1 कदाचन ⁰ कस्याञ्चित् ^7/1 अपि ⁰ अवस्थायाम् ^7/1 इत्यर्थः ^1/1। यदा ⁰ कर्मफले ^7/1 तृष्णा ^1/1 ते ^6/1 स्यात् ^III/1 तदा ⁰ कर्मफलप्राप्तेः ^6/1 हेतुः ^1/1 स्याः ^II/1, एवं ⁰ मा ⁰ कर्मफलहेतुः ^1/1 भूः ^II/1। यदा ⁰ हि ⁰ कर्मफलतृष्णाप्रयुक्तः ^1/1 कर्मणि ^7/1 प्रवर्तते ^III/1 तदा ⁰ कर्मफलस्य ^6/1 एव ⁰ जन्मनः ^6/1 हेतुः ^1/1 भवेत् ^III/1। यदि ⁰ कर्मफलं ^1/1 न ⁰ इष्यते ^III/1, किं ⁰ कर्मणा ^3/1 दुःखरूपेण ^3/1? इति ⁰ मा ⁰ ते ^6/1 तव ^6/1 सङ्गः ^1/1 अस्तु ^III/1 अकर्मणि ^7/1 अकरणे ^7/1 प्रीतिः ^1/1 मा ⁰ भूत् ^III/1।।